کتاب آواشناسی بررسی علمی گفتار

کتاب حاضر برای دانشجویان رشته زبان‌شناسی در مقطع کارشناسی ارشد به ‌عنوان منبع اصلی درس «آواشناسی عمومی» به ارزش 2 واحد تدوین شده است. امید است علاوه‌ بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند.

آواشناسی علم بررسی آواهای زبانی است از سه دیدگاه تولیدی، آکوستیکی و شنیداری. آواشناسی پایه واج‌شناسی است و در دیگر حوزه‌های زبان‌شناسی همچون زبان‌شناسی تاریخی ـ تطبیقی، گویش‌شناسی، زبان‌شناسی رایانه‌ای، زبان‌شناسی کاربردی و زبان‌شناسی بالینی کاربرد دارد. در این کتاب با اصول آوانگاری، مباحث اصلی آواشناسی تولیدی و مباحث کلی آواشناسی آکوستیکی و آواشناسی شنیداری آشنا می‌شویم. بخشی از کتاب حاضر نیز به واحدهای زبانی هجا و عناصر زبر زنجیری یعنی کشش، مکث، تکیه، نواخت و آهنگ اختصاص یافته است. مخاطب اصلی این کتاب دانشجویان کارشناسی ارشد زبان‌شناسی و رشته‌های مرتبط هستند، اما سعی شده است کتاب به زبانی ساده نگاشته شود تا برای همه علاقه‌مندان به مباحث آواشناسی سودمند باشد.

از سال ۱۳۹۰ که سازمان سمت کتاب :آواشناسی بررسی علمی گفتار را چاپ و منتشر کرد اساتید و دانشجویان زبان شناسی با لطف و دقت نظر خود در خصوص مطالب این کتاب نکاتی را مطرح کردند که نگارنده بر خود لازم می بیند در ویراست جدید کتاب نکات ضروری را اصلاح کند و یا توضیحاتی برای روشن تر شدن متن به مطالب پیشین بیفزاید به علاوه در طی دو سالی که از چاپ نخست این کتاب میگذرد به ویژه در حوزه آواشناسی آکوستیکی و نرم افزارهای صوتی و تحليل صوت تغییراتی حاصل شده است که نگارنده تلاش کرده است در ویراست جدید این تغییرات و نکات جدید را بگنجاند. همچنین در این حوزه تحقیقات جدیدی در زبان فارسی انجام شده است که نتایج برخی از آنها تا آنجا که کتاب را از حالت یک منبع برای آواشناسی عمومی خارج نکند در ویراست جدید آمده است.

از مسئولین سازمان سمت که امکان ویرایش کتاب را فراهم کردند و از کلیه اساتید زبان شناسی و دانشجویانی که نکاتی را جهت بهبود کار متذکر شدند صمیمانه سپاسگزاری میکنم و پذیرای پیشنهادها و نظرهای آنان برای ویرایشهای بعدی هستم.

حنجره و نقش آن در گفتار ۴۹

میان آنها عبور میکند این هوای مرتعش منبع صوتی است که در مجرای دهان طنین می یابد و نجوا نام می گیرد. نجوا با واک همراه نیست. در الفبای آوایی بین المللی برای نشان دادن نجوا از نشانه [.] بهره می گیرند. در برخی از زبان های آسیای جنوبی و زبانهای بومیان آمریکا از نجوا به صورت ممیز استفاده می شود، اما کاربرد نجوا در زبانهای دنیا عمدتاً پیرازبانی است و هنگامی به کار می رود که کسی بخواهد آرام صحبت کند تا صدایش شنیده یا شناخته نشود.

آواسازی در حنجره

چاکنای محل تولید برخی از آواهای زبانی نیز هست. در صورتی که چاکنای به طور کامل و به گونه ای بسته شود که فشار هوای فروچا کنایی برای مدتی آن را باز نکند، آوای انسدادی چاکنایی تولید می شود (شکل ۷۶) بست چاکنایی می تواند ۵۰ تا ۶۰ هزارم ثانيه طول بکشد. در الفبای آوایی بین المللی برگرفته از بال و راهیلی، ۱۹۹۹: ۳۱) برای نشان دادن این آوا از نشانه [2] استفاده میشود آوای انسدادی چاکنایی در زبانهای دنیا نقشهای گوناگونی ایفا میکند برای مثال این آوا در برخی زبانها مانند عربی بخشی از نظام آوایی است و نقش ممیز معنا دارد. در برخی دیگر از زبانها مانند فارسی و آلمانی نقش مرزنما را بر عهده دارد و در صورت عدم حضور همخوانی دیگر نشان دهنده ابتدای واژه است. این همخوان در برخی از زبانها مانند فارسی و انگلیسی مانع از التقای واکه ها میشود در برخی یکی از نشانه های مکث است و گاه نیز به صورت واج گونه یک واج در بافتی خاص ظهور می کند.

شکل ۷۶ وضعیت پرده های صوتی در تولید انسدادی چاکنایی

آواشناسی علم بررسی آواهای زبانی است از سه دیدگاه تولیدی، آکوستیکی و شنیداری آواشناسی پایه واج شناسی است و در دیگر حوزه های زبان شناسی همچون زبان شناسی تاریخی - تطبیقی، گویش شناسی زبان شناسی رایانه ای زبان شناسی کاربردی و زبان شناسی بالینی کاربرد دارد. در این کتاب با اصول آوانگاری مباحث اصلی آواشناسی تولیدی و مباحث کلی آواشناسی آکوستیکی و آواشناسی شنیداری آشنا می شویم. بخشی از کتاب حاضر نیز به واحدهای زبانی هجا و عناصر زیر زنجیری یعنی کشش، مکت، تکیه، نواخت و آهنگ اختصاص یافته است. مخاطب اصلی این کتاب دانشجویان کارشناسی ارشد زبان شناسی و رشته های مرتبط هستند، اما سعی شده است کتاب به زبانی ساده نگاشته شود تا برای همه علاقه مندان به مباحث آواشناسی سودمند باشد