کتاب درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ

(تاریخ تحقیق،روش شناسی)

مؤلف در این کتاب کوشیده است، به سهم خود، با طرح مقوله‌ی «روش تحقیق در تاریخ» از قلمرو علم تاریخ به وادی فلسفه‌ی علم تاریخ گام بردارد و حوزه‌های هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی تاریخی را به هم پیوند دهد؛ از مفاهیم و مبانی روش و پژوهش در تاریخ سخن بگوید؛ طرح تحقیق و مؤلفه‌های آن را به بحث بگذارد و با منبع‌شناسی تاریخی به عرصه‌ی روش‌های گردآوری داده‌های تاریخی گذر کند؛ راه‌های پالایش و تصفیه‌ی داده‌های درست از نادرست را بشناساند؛ عناصر و عوامل مؤثر در تحلیل داده را به گفت‌وگو بگذارد و از چگونگی نگارش متن تحقیق (تولید فراورده‌ی علمی) و نقد آن سخن براند.

منبع: ناشر کتاب

سخن گفتن درباره روش تحقیق در تاریخ چندان آسان نیست. ورود به این حوزه به منزله گذر از قلمرو علم و گام نهادن در عرصه فلسفه علم است که به معنای پیوند دو حوزه مهم هستی شناسی و معرفت شناسی است. زیرا روش شناسی تاریخی راه های علمی پژوهش ،نقادی تفسیر و تبیین تاریخ را می کاود در جایگاهی فراتر از علم تاریخ قرار میگیرد و در واقع ناظر بر علم تاریخ است. از این رو هنگامی که به روش تحقیق می اندیشیم به میدان گسترده ای گام نهاده ایم که افقهای آن بسیار وسیع و دور از دسترس اند. افقهایی که گشودنشان مستلزم آشنایی کافی با حوزه هایی چون شناخت مبانی و مقدمات علم تاریخ، فلسفه نظری تاریخ فلسفه علم تاریخ تاریخ نگری و روشهای متنوع و متحول پژوهش در گذشته و امروز منبع شناسی و دستاوردهای نظری علوم کمکی تاریخ یا مطالعات بین رشته ای و مانند آنها است. بنابراین پژوهشگران روش تحقیق در تاریخ به قلمروی قدم نهاده اند که حدود و دامنه آن به درستی روشن نیست

بدین ترتیب، روش لازمه دانش است و هیچ دانشی بدون روش قابل تصور نیست، اعتبار دستاوردهای هر دانش نیز به استحکام روش یا روشهایی وابسته است که در آن مورد استفاده قرار میگیرند روشها باید مبتنی بر پذیرش نظم عقلانیت، روح علمی واقعیت گرایی و دوری از عواطف، تخیل و توهم و بی طرفی باشد و از شک دستوری که مقدمه دانش مستقل و دوری جستن از تقلید است، پدید آید. بدین ترتیب، علوم نه از طریق موضوع که به واسطه روش شناسی با یکدیگر پیوند دارند. زیرا آن چه رویکرد علمی را از دیگر روشهای کسب معرفت متمایز می سازد، روش شناسی آن است. روش شناسی علمی نظامی از قواعد و روش هاست که پژوهش بر پایۀ آنها استوار است و با استفاده از آنها ادعاهای معرفت ارزیابی میشوند قواعد و روشها پیوسته در حال تحول و پیشرفت اند و از این رهگذر ابزارهای جدید استنباط تعمیم و تحلیل پدیدار میشوند. نقش اصلی روش شناسی کمک به ارتباط میان دانشمندانی است که یا در تجربه مشترکی سهیم اند یا میخواهند سهیم باشند. عمو می کردن قواعد روش شناسی به مثابه چارچوبی برای تکرار پذیری و انتقاد سازنده است. تکرار پذیری انجام دادن همان بررسی دقیقاً با همان روش به دست همان دانشمند یا دیگر دانشمندان است که در برابر خطا یا فریب ناخواسته قرار میگیرند.