کتاب کشاکش آرا در جامعه شناسی

من فرزند تمام عیار دهه شصت هستم بدنم برایم سرچشمه لذت و عصیان بود، تحصیل در دانشگاه را رها کردم و به راه افتادم تا جهان را تغییر دهم فضای اجتماعی آن دوران در نظرم همچون میدانی بود که امکاناتی بیشمار برای نوسازی شخصی و جمعی در اختیارم میگذاشت. هنگامی که دهه شصت به مواد مخدر خشونت و تندروی سیاسی با همسازی لیبرال منتهی شد من نیز به پیروی از طبقه متوسط وارد دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه شدم دکترایم را در جامعه شناسی در سال ۱۹۸۰ گرفتم تصور میکردم که جامعه شناسی رشته ای است که به من در شناخت خود تجسم آینده ای متفاوت و ایجاد تغییر کمک خواهد کرد.
سرخوردگی های تلخ سالهای نخست جامعه شناس بودن هنوز در خاطرم هست. انتظار داشتم همکارانم نیز مانند من نگرشی اخلاقی به جامعه شناسی داشته باشند اما واقعیت چیزی جز این بود. همکارانم به ندرت چیزی خارج از حوزه تخصصشان میخواندند؛ فرهنگ جامعه شناسی جهانی بسته به نظر می رسید که در آن گفت و گوی علمی و دغدغه مقام و منزلت جهان تخصصی تک افتاده ای را به وجود آورده بود ویرانه تخصص گرایی دچار بهت و حیرتم کرده بود آنها انسانهایی باهوش، خیرخواه و دارای ارزشهایی نیک بودند که فرهنگ دانشگاهی تابع یک رشته تخصصی مانع از رشد فکری شان شده بود؛ فرهنگی که از تاریخ و فرهنگهای دیگر بی اطلاع بود و پیوند محکمی با جهان عمومی مباحثات اخلاقی و سیاسی نداشت.
بر تمامی اینها شوریدم به ریشه های اندیشه اجتماعی مدرن برگشتم تا از جامعه شناسی به سبب دست کشیدن از وعده های اخلاقی اش انتقاد کنم مطالعه ای را درباره ریشه های نظریه اجتماعی اروپایی در دوران روشنگری به عهده گرفتم خشمی که پیش از این به طغیان فردی و اجتماعی منجر شده بود، 

کنت برای تبیین نظم اجتماعی بر نقش خانواده، حکومت و دین تأکید کرد. خانواده نخستین محیط اخلاقی شکل دهنده فرد را فراهم می کند؛ مادام که در خانواده متولد می شویم و شکل میگیریم ایده فرد مستقل و خود بسنده اسطوره ای بیش نیست. هرگاه نفوذ اخلاقی خانواده کفایت نکند دین آن را جبران خواهد کرد. دین اصول اعتقادی مشترکی را فراهم می آورد که پیوندهای اجتماعی و وفاداریمان به نهادهای اجتماعی و سیاسی را تقویت میکنند.
کنت ایده پویایی شناسی اجتماعی را برای تشریح قوانین تکامل اجتماعی به کار گرفت. او نگرش کلان پیشرفت انسان به سمت کمال را به دقت تشریح کرد. او بشریت را در حال عبور از مراحل ثابت تغییر ناپذیر و متوالی مجسم میکند که هر مرحله در رتبه بالاتری از پیشرفت بشر قرار دارد. اگرچه در صورتی که مانعی بر سر راه نمی بود تمامی جوامع به طور هم زمان از این مراحل گذر می کردند، اما تصادفها مانند فجایع طبیعی باعث شده اند که تغییر اجتماعی با سرعت های متفاوتی رخ دهد. بدین ترتیب تفاوتهایی که میان جوامع در طول تاریخ میتوان دید جلوه ای از مراحل متوالی تکامل بشری تلقی میشوند بر اساس این دیدگاه میتوانیم جایگاه تمامی جوامع را روی مدارج ترقی بشری از انواع اجتماعی پایین تا بالا، تعیین کنیم.
تغییر اجتماعی فرایندی خطی و رو به پیشرفت محسوب میشد بشریت، هرچند با آهنگی متفاوت به سمت فرجام یا هدفی واحد در حرکت است. تکامل ذهن بشر موجب توسعه اجتماعی می شود. تغییر در نهادهای اجتماعی و سیاسی با تکامل فرهنگی همبسته است. از این رو مرحله خداشناسانه تحت حاکمیت کاهنان و نهادهای نظامی است. در مرحله متافیزیکی که تقریباً برابر با دوران مدرن (۱۳۰۰) - ۱۷۰۰ است کشیشان و حقوقدانان بر جامعه حکومت میکنند و بالاخره مرحله اثباتی دوره ای که تنها در جوامع اروپایی به چشم میخورد شاهد رشد اقتدار صاحبان صنایع و دانشمندان خواهد بود. کنت بر این باور بود که تمامی ابنای بشر از این سه مرحله عبور خواهند کرد؛ و در نهایت تاریخ به عصر اثباتی ختم می شود.

نظریه های جامعه شناسی همواره راه های تازه ای یافته اند تا از طریق آنها بتوان به خود و جهانی اندیشید که در آن زندگی میکنیم. اما امروز بر سر این راهها مواقعی قرار گرفته اند. نظریه های جامعه شناسی بیش از پیش از حیات عمومی فاصله میگیرند و مخاطبانشان را از دست می دهند. دغدغه های نظری نظریه پردازان جایگزین مسائل واقعی زندگی انسانها شده و زبان آثار آنان چنان غامض و پیچیده است که تنها متخصصان این رشته خوانندگان این آثارند. بحث بر سر منطق کنش، نظم اجتماعی اعتبار پارادایم تضاد در مقابل نظم یا رابطه سطوح خرد و کلان دیگر رنگ می بازد و قوم مداری صاحب نظران آن آفتابی می شود. اما مهمترین مشکل نظریه های جامعه شناسی این است که آرمان اولیه اخلاقی و سیاسی جامعه شناسی را فراموش کرده اند.
اثر حاضر دعوتی است به بازگشت به آرمان های اخلاقی کنت. مارکس دورکیم، ویر، پارسونز، بلا برگر هابرماس و بسیاری دیگر «تلاش برای ساختن جهانی بهتر