کتاب عیار جامعه شناس در بوته نقد

نقد آثار علمی راهی برای تمیز آثار معتبر و نامعتبر از یک دیگر است. برای این که اثری هم چون کاری معتبر شناخته شود لازم است اجتماع علمی بدان توجه کند و اعتبار آن را بسنجد و آن را از صافی نقد و ارزیابی خود عبور دهد و سرانجام، از محک نقد موفق به در آید. نقد هم چنین سبب رشد عالمان و محققان و ارتقای سطح جامعه می شود لذا میبایست نقد را هم چون سنگ بنای رشد معرفتی در نظر بگیریم. البته در جهان مدرن نقد چنان ارج و اعتبار یافته است که در دیگر حوزه های فعالیت انسانی هم جدی گرفته شده است نقد ادبی در ادبیات، نقد آثار هنری در دنیای وسیع فعالیت هنری اعم از موسیقی و سینما و غیره)، نقد آشپزی و الخ. اکنون در برخی از حوزه ها نظیر سینما نقد نویسی چنان جا باز کرده است که خود به حرفه ای مستقل بدل شده است ولی در جامعه شناسی ما در ایران از این نظر در ابتدای راه قرار داریم اگرچه نقد و ارزیابی همواره حسی از بی رحمی را منعکس می سازد زیرا نقد مستلزم فاصله گرفتن و از بیرون نگریستن است و لذا این ممکن است نوعی رنجش را در نقد شونده پدید آورد اما اگر توجه داشته باشیم که رشد بدون درد و رنج ممکن نیست آنگاه درد و رنج ناشی از نقد را محترم و غنیمت می شماریم و آن را هدیه ای ارجمند از سوی ناقد تلقی میکنیم زیرا امکان رشد را برای همه ی ما فراهم می آورد.

مذکور ۱۲ برابر شده است و اگر این رقم را برای ۱۷ سال مذکور حساب کنیم به طور متوسط سالانه برابر ١٦ درصد افزایش میشود که تفاوت عظیم با ادعای نویسنده دارد. این اشتباه را برای قیمت دلار نیز مرتکب شده و رشد سالانه ی قیمت آن را ۳۷۵ طی ۱۶ سال دانسته است (ص، ١٨٦). گو این که مدعی شده اند قیمت های داخلی تابعی از قیمت ارز است و هم طراز و به موازات افزایش قیمت ارز در یک یا چند موج بعدی آغاز میشود (ص، ١٨٤) ولی معلوم نیست

«توسعه» و «تضاده با مجموعه ای از تأملات / ٤١

که چرا قیمت ارز سالانه %۳۷۵ و دیگر کالاها ۱۰۰ بوده است!! یکی دیگر از دلایل نویسنده برای اثبات افزایش نابرابری مقایسه دستمزد کارمندان با نرخ ارز است که تماماً ناشی از ناآشنایی با مسائل و مفاهیم اقتصادی است. استدلال دیگر نویسنده مبنی بر افزایش نابرابری در تحصیلات صرفاً با تکیه بر آموزش غیر انتفاعی اصولاً صحیح نیست زیرا آموزش غیر انتفاعی جزء اندکی از آموزش کشور است و قبل از سال ٦٥ شمسی هم اندک بوده است. دانشگاه آزاد هم قبل از آن وجود داشته است. اتفاقاً یکی از دلایل موافقان کاهش نابرابری در ایران گسترش آموزش ابتدایی تا عالی است که تعداد بهره مندان آن بسیار زیاد شده است و همین امر فی نفسه موجب کاهش نابرابری شده است.

به طور کلی نویسنده برای اثبات ادعای خود لازم بود دلایل موافقان کاهش نابرابری از جمله آقای طبیبیان که در گزارشهای متعددی منعکس شده است را متذکر می شد و نقد مینمود گو این که آمار رسمی نویسنده (ص ۱۸۳) مخالف ادعاهایش است. مهمترین اشکال و نقص این بخش به پژوهش ٣١٤ نفری محقق مربوط می شود به طور کلی پرسش تغییر یک ارزش از افراد و اندازه گیری آن از نظر ذهنی به هیچ وجه اعتبار و روایی لازم را به عنوان تغییر عینی آن ارزش ندارد. برای توضیح بیشتر مثالی را بیان میکنیم

نقد از مهمترین ابزار دموکراتیک برای رشد و اعتباریابی در حوزه های مختلف فعالیت انسانی است. سلاح نقد فقط علیه حکومت ها کاربرد ندارد.

بلکه در نقد جامعه نقد درون گروهی و خلاصه در همه عرصه های اجتماعی باید استفاده شود. علت آن هم در ماهیت این اسلحه است که بر خلاف سلاح های دیگر که هدفش تخریب و مرعوب کردن طرف مقابل است کاربرد نقد اصلاح و بهبود نقدشونده و نقد کننده و ناظران و خوانندگان نقد است و در نهایت به نفع همه است . سلاح نقد کشنده نیست. بلکه احیاگر است. با این منطق باید گفت که نقد یک سلاح عمومی است. که نه فقط علیه و به معنای دقیقتر (له دیگران بلکه علیه (یا له) خود نیز باید به کار برده شود. حتی علیه خود نیز باید بیشتر به کار برده شود . در غیر این صورت طرفدار نقد مثل واعظ غیر متعظ خواهد بود و پیش از آن که با تکیه بر سلاح نقد قادر به اصلاح دیگر نیروها باشد، خود از درون دچار انحطاط خواهد شد.