کتاب مدل های حیوانی بیماری های روانی 1

گوشه ای از کتاب

انسان‌ها از هزاران سال قبل، به مطالعه‌ی رفتار و سیستم فیزیولوژی حیوانات پرداخته‌اند. شواهد غیر مستقیم به‌دست‌آمده از دوران پارینه‌سنگی نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه برای شکار، رفتار حیوانات را زیر نظر می‌گرفتند. نقاشی‌های آنان زندگی گروهی کفتارها و زندگی انفرادی خرس‌ها را نشان می‌دهد. این‌گونه مشاهدات به آنان در شکار حیوانات کمک بسیاری کرده است. آن‌ها همچنین از این اطلاعات برای ادامه‌ی زندگی استفاده می‌کردند.

مطالعه‌ی رفتار و فیزیولوژی حیوانات به عنوان مدلی برای رفتار و فیزیولوژی انسان‌ها سابقه‌ای دیرینه در یونان باستان داشته است. به نظر می‌رسد که بیشترین انگیزه برای استفاده از حیوانات در یونان باستان، ارضای حس کنجکاوی درباره‌ی سیستمِ آناتومی و فیزیولوژی بوده است. آلکمایون کروتون، پزشک یونانی، اولین کسی بود که در قرن ۶ تا ۵ قبل از میلاد به کالبدشکافی سیستم فیزیولوژی حیوانات و ارتباط آن با انسان‌ها پرداخته است. او طی مطالعات خود روی سگ‌ها دریافت که مغز مرکز هوش و تجمیع حواس است. در قرن سوم قبل از میلاد، پزشکان دیگری همچون هروفیلوس و اراسیستراتوس یونانی به مطالعه‌ی تفاوت بین سلول‌های عصبی، حرکتی و تاندون‌ها پرداختند. سپس، در مطالعات متعددی از حیوان برای شبیه‌سازی با انسان استفاده کردند. به‌رغم این سابقه‌ی طولانی، در قرن هجدهم و نوزدهم، استفاده از این مدل رشد چشمگیری یافت و دانشمندان متعددی مانند ژان باپتیست، ون هلمونت، فرانچسکو ردی، جان نیدهام، لازارو اسپالادنزانی، لاووازیه و پاستور وارد این عرصه شدند.

مطالعات کلود برنارد در قرن نوزدهم و انتشار کتابش با عنوان مقدمه‌ای بر مطالعه‌ی پزشکی تجربی، پایه‌های پژوهش در زمینه‌ی مدل‌های حیوانی را استحکام بخشید. این کار علم فیزیولوژی تطبیقی بین انسان و حیوان را پایه‌گذاری کرد. از آن پس، استفاده از مدل‌های حیوانی در پژوهش‌های انسانی افزایش چشمگیری یافته است.

نیم قرن بعد، پاولف روسی مدل حیوانی را وارد عرصه‌ی علم روان‌شناسی و روان‌پزشکی کرد. البته به نظر می‌رسد ثرندایک اولین‌بار این کار را کرد (سه سال قبل از پاولف)؛ اما مطالعات حاکی از آن است که اولین کار گسترده در زمینه‌ی آسیب‌شناسی روانی روی حیوانات در آزمایشگاه ایوان پاولف روسی انجام پذیرفت. مانند دیگر علوم، هدف اولیه‌ی این تحقیقات مطالعه‌ی آسیب‌شناسی نبوده است، بلکه مشاهدات تصادفی پاولف او را به این مسیر سوق داده است.

اولین‌بار در آزمایشگاه شنگر کرستونیکف در سال ۱۹۲۱، آزمایش جدیدی با علائم بیضی و مربع انجام شد که طی آن سگ یاد می‌گرفت با تشخیص و تمیز این دو علامت، غذا دریافت کند. به‌تدریج فاصله‌ی شکلی این دو ضعیف می‌شد، تا حدی که به نسبت ۸/۹ می‌رسید. در این مرحله، سگ از تشخیص دادن عاجز می‌ماند و سیستم پاسخ‌دهی‌اش به هم می‌ریخت. پس از سه هفته، سگِ ساکت و آرام به سگِ پرخاشگر و بی‌قرار تبدیل شد و نتوانست به آزمایش ادامه دهد. حتی نمی‌توانست تمایز ساده‌ی قبلی را هم به‌راحتی انجام دهد. پاولف اسم این رفتار را نوروز تجربی نامید و تلاش کرد بین این نوع رفتار در حیوان و انواع اختلالات نوروزی در انسان ارتباط برقرار کند. براساس دیدگاه پاولف این عمل در نتیجه‌ی منع و تحریک کورتکس صورت می‌پذیرد.

محققان به تعریف نوروزِ تجربی بسنده نکردند و به درمان سگ نوروتیک با بروماید، به عنوان یک آرام‌بخش پرداختند. همچنین نقشِ مزاج، صفات و شخصیت را در پاسخ به استرس بررسی کردند. پاولف چهار نوع سگ را بررسی کرد که در گروه افراطی و متوازن قرار داشتند. گروه افراطی یا تحریک‌پذیرند (سودایی‌مزاج) یا مهارگر (ملانکولیک)؛ گروه متوازن یا آرام و ساکت (بلغمی) هستند یا سرزنده و شاداب (دموی). او معتقد بود که آسیب‌پذیرترین گروه سگ‌ها به نوروز تجربی، در گروه‌ تحریک‌پذیر و مهارگر بوده است.