کتاب زندگی این بود؟چه بهتر دوباره

«زندگی این بود؟ چه بهتر، دوباره!» کتابی است که خاطرات اروین دی.یالوم را در بر می‌گیرد. شخصیت انسان چگونه شکل می‌گیرد؟ پس از شکل‌گیری، آیا امکان تغییر و تحول در آن وجود دارد؟ این دو، از موضوعات مهم و مطرح در دانش روان‌شناختی است. گرچه تا سال‌ها چنین تصور می‌شد که شخصیت، برگرفته از ژنتیک و عوامل ثابتِ درونی و در نتیجه غیرقابل تغییر و پیش‌بینی‌ست؛ اما این تفکر بعدها دستخوش تغییر شد تا جایی که بی.اف.اسکینر، یکی از بزرگترین رفتارگرایان معاصر معتقد بود که رفتارها و شخصیت انسان عمدتا براساس یادگیری به‌وجود می‌آیند و تغییر می‌کنند. بنابراین شناخت یا کشفِ قوانین یادگیری، کلید شناخت رفتار انسان است. با شناختِ این قوانین می‌توان رفتار انسان را توصیف، توجیه، پیش‌بینی و کنترل کرد و حتی آن را تغییر داد.

گوردون آلپ‍ورت که از او به عنوان پدر روان‌شناسی شخصیت نام می‌برند، بعد از نسل روان‌کاوانی مانند فروید و یونگ، از جمله نخستین روان‌شناسانی بود که تمام زندگی خود را صرف شخصیت و شخصیت‌شناسی کرد. او معتقد بود «شخصیت، سازمانِ با تحرکِ (زنده‌ی) دستگاه بدنی و روانیِ فردِ‌ آدمی است که چگونگیِ سازگاریِ اختصاصیِ آن فرد را با محیط تعیین می‌کند. مقصود آلپورت از سازمان با تحرک این است که شخصیت، با این که همه‌ی عناصر تشکیل‌دهنده‌اش با هم ارتباط و پیوستگی و همکاری دارند، پیوسته در رشد و تغییر و تحول است؛ ضمنا فعالیت‌های بدنی و روانی از هم جدا نیستند و هیچ‌کدام به تنهایی شخصیت را درست نمی‌کنندِ بلکه با هم آمیختگی دارند و بر روی هم شخصیت را تشکیل می‌دهند. معنای قسمت آخر تعریف آلپورت این است که این شخصیت در هر فرد، او را به وجهی خاص برای سازگاری با محیط به حرکت درمی‌آورد، یعنی رفتار او را تعیین می‌کند.

حال که می‌دانیم حقیقتا این کنش و تقابل میان محیط و انسان تا چه حد سرنوشت‌ساز است و محیط و اتفاقات بیرونی چقدر باعث تغییر در شخصیت هر انسانی می‌شوند، برای مخاطب خاص و عام این سوال پیش می‌آید که چه چیزی باعث شده است تا کسی مانند اروین دی یالوم، این روان‌پزشک بسیار موفقِ آمریکایی که در زمینه‌ی روان‌درمانیِ اگزیستانسیال تا این حد به شهرتِ جهانی رسیده است، چنین شخصیتی بیابد؟

پاسخ چنین سوالی را فقط می‌توان از یک طریق یافت! باید موبه‌مو و نکته‌به‌نکته به بررسی لحظات سرنوشت‌ساز زندگی او ب‍پردازیم. اما چگونه ممکن است؟ ما که نه علم‌اش را داریم، نه آگاهی از حقایق و اطلاعاتِ لازم در موردِ زندگی خصوصیِ او و نه وقت و زمان فراگیری‌اش را!

چطور می‌شود به شناخت در مورد شخصیتِ یک فرد موفق رسید؟ کلید این معما را خودِ یالوم به غایت سخاوتمندانه در اختیارِ ما قرار داده است: کتابِ زندگی‌نامه‌ی خودنگاشته‌ی او تنها یک دفتر خاطرات نیست! بلکه تحلیل و آنالیزِ دقیقِ روانکاوانه با موشکافانه‌ترین رویکردِ اعمال شده توسط یکی از معتبرترین افرادِ مشغول در این حرفه است که تمامِ ابزار لازم را برای تحقق این امر در اختیارِ همگان-و نه فقط دانشجویان او-قرار می‌دهد.