کتاب مستند شناسی از نظریه تا گونه شناسی

این کتاب هم پایه مستند سازان و نگره پردازان برجسته تاریخ سینمای مستند جهان ، به دیدگاه ها و تحلیل مستندسازان و نگره پردازان ایرانی سینمای مستند نیز پرداخته است که بدون تردید حرف ها و نگاه هایی منحصر به فرد و متفاوت به این پارادیم از فیلمسازی دارند. در سرفصل هایی از این کتاب سعی شده مجموعه ای متوازن از آرای اندیشمندان و هنرمندان داخلی و خارجی ارائه گردد که بتواند به خوبی نمایانگر اشتراکات و نیز تفاوت های مهم نگرش فرهنگی و هنری به فیلم مستند در ایران و جهان باشد.
در نظر گرفتن فیلمسازی مستند به عنوان یک پارادیم در کنش اجتماعی فیلمسازی (و نه صرفا یک ژانر سینمایی ) اهمیت فیلم مستند را در سطحی پیرامون فیلم مستند سراغ داریم مطرح می نماید.
ارائه یک مدل گونه شناسی جدید ، بر مبنای مباحث تئوری مطالعه فیلم که در فصول آغازن کتاب ارائه شده است ، ویژگی دیگر این کتاب است. این مدل گونه شناسی کوشیده است تا انواع مختلف طبقه بندی از فیلم مستند را ، طبق تعریفی که از فیلم مستند و اصول بنیادین آن ارائه می کند ، زیر یک چتر نظری مفهومی یکپارچه سازد.

منبع: ناشر کتاب

فیلم مستند را نباید یک ژانر سینمایی در نظر گرفت.چنین رویکردی ممکن است فیلم مستند را صرفا از منظر ویژگی های ساختاری و سبک شناختی مورد بررسی قرار دهد و به همین خاطر ، همه تمایزات مستند سازی را از سایر اشکال فیلمسازی در بر نمی گیرد. بسی فراتر از چنین رویکردی (یعنی در نظر گرفتن فیم مستند به مثابه ژانر سینمایی ) مستند سازی را باید یک پارادیم دانست که از مموعه ای از بنیان های نظری و روش شناختی درباره عمل فیلم سازی شکل گرفته است. از این منظر ، کنش فیلم سازی را باید دارای پارادایم های متنوعی در نظر گرفت که از آن میان می توان به فیلمسازی داستانگو ، فیلمسازی تجربی ، فیلمسازی کاربردی ، فیلمسازی شخصی و فیلم سازی مستند نام برد.پارادیم های فیلمسازی نامبرده ، به مرور به معیارهایی زیباشناختی خاص خود دست یافته اند و اغلب بر یکدیگر تاثیر و تاثر نیز داشته اند که بحث آن در زیربخش های بعد بیشتر پیش کشیده می شود. یکی از بهترین راه های تشخیص بنیان های اصیل پارادایم فیلمسازی مستند (که موضوع محوری این کتاب می باشد ) مقابله دادن و مقایسه کردن لنگرگاه های مفهومی این پارادیم با پارادیم های سینمایی دیگر است .
می توان تعریف فیلم مستند را این گونه خلاصه سازی کرد ؛ فیلم مستند تحقیقی است درباره ادعای وجود حقیقتی در خصوص یک موضوع ، که با بیان هنری و زیباشناسانه سینمایی ارائه می شود و برای اعتبار یافتن و متقاعد کننده بودن، به سندآوری از واقعیت های موجود در جهان تاریخی و طرح استدلال و بر انگیختن عواطف مخاطبان ،پیرامون موضوع ادعا نیاز دارد. بنابراین فیلم مستند با مقولاتی کلی همچون «تحقیق» ، «ادعا (مسئله) » ، «سندآوری» ، «بیان هنری و زیباشناسانه» ، «واقعیت»، «استدلال»،«حقیقت» ، «اعتبار» و «متقاعدسازی» مخاطبان در ارتباط است.شکل گیری این مقولات تحقیقاتی در فیلم مستند ، متکی بر اجزا زبان و زیباشناختی فیلم به مثابه متن رسانه ای است . به بیان دیگر ، فیلم به مثابه متن رسانه ای اقتضائاتی بیانی دارد که از خاصیت های غیر زیبا شناختی آن بر می آید و تمامی مقولات مفهومی گنجانده شده در ساختار متنی فیلم از خلال کاربست آگاهانه و دقیق این خاصیت ها شکل می گیرند.