کتاب آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان نشر سمت

این کتاب برای دانشجویان رشته علوم تربیتی در دوره کارشناسی به عنوان منبع اصلی درس (آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان ) به ارزش 2 واحد تدوین شده است.

تفکر مهارتی فطری و منحصر به فرد در انسان است. کاربست تفکر به ویژه در آغاز هزاره سوم که شرایط پیچیده‌ای در حوزه‌های تحصیل دانش، انجام کار و اداره زندگی رقم خورده، ضرورت بیشتری پیدا کرده است. بدین‌سان، از آموزش تفکر به عنوان پارادایمی یاد می‌شود که بر آموزش و پرورش رسمی و غیر رسمی جهان حاکمیت خواهد یافت. در این کتاب مؤلف کوشیده است تا ضمن بیان سوابق تربیت فکری کودکان و نوجوانان در ایران، اسلام و جهان، رابطه تفکر با زبان را به عنوان اساسی‌ترین ویژگی انسان تبیین کند و روش‌های پرورش تفکر در جریان فعالیت‌های آموزش و پرورش رسمی و غیر رسمی را ارائه دهد.

تفکر یکی از راههای دستیابی به شناخت و معرفت است. علم و معرفت با توجه به مبانی مختلف تعاریف مختلفی مییابد. فلسفه مادر علوم و عهده دار تبیین تحقق و تعریف موضوع هر یک از علوم است میتوان گفت که فلسفه علم را یکی از اوصاف و ویژگی های وجود میداند و به تعبیری علم و وجود را با هم مساوق می داند. لذا هر چیز که وجود داشته باشد به نحوی دارای درک و شعور نیز هست. در این میان انسان نیز چون موجود است دارای علم است تفاوت انسان با موجودات دیگر شرافت رتبه و گستردگی دایره علم و ادراک او نسبت به سایر موجودات است. در بررسی معرفت انسانی و ویژگی علم و ادراک درباره انسان به صورت کلی می توان اظهار کرد که اجمالاً علم به حضور قابل تعریف است و حضور دو طرف دارد؛ یکی عالم و دیگری معلوم علم حضور عالم نزد معلوم است. این حضور به صورت کلی دو نوع مختلف دارد؛ یکی به ذات و حقیقت شیء است و دیگری به صورت و مفهوم آن. لذا علم را به حصولی و حضوری تعریف می کنند. در علم حضوری خود شیء نزد عالم حاضر می شود؛ اما در علم حصولی صرفاً صورت یا مفهوم معلوم نزد عالم حاضر است و در واقع علم به صورت معلوم حاصل می شود نه خود معلوم.

از آنجا که تفکر بیش از هر چیزی با مفاهیم سروکار دارد، عملکرد و مهارتی فطری و خدادادی برای دستیابی به معرفت از نوع حصولی آن است نه نوع حضوری آن؛ زیرا درک حضوری از طریق و مجرای مفاهیم شکل نمی گیرد و تنها شناخت حصولی است 

از نظر وی تفکر جانبی با تغییر ادراکات و مفاهیم سروکار دارد (همان (۷۱) برای درک بهتر مفهوم تفکر جانبی لازم است به تفاوت آن با عملکرد طبیعی ذهن بپردازیم.

از نظر دو بنو خاصیت ذهن انسان طوری است که به طور طبیعی و معمول تمایل دارد تا به سمت تفکر ساده قالبی ثابت و خطی (عمودی) پیش برود. در این مسیر، ذهن از پیچیدگی سرک کشیدن به قالبهای متفاوت، جانبی و دیگرگون پرهیز دارد. همچنین ذهن اطلاعات را ساده سازی میکند و در طبقات خاصی قرار می دهد و برای دریافت اطلاعات فقط از یک راه حل استفاده می کند. از دیدگاه دوبنو این خواص ذهن انسان دارای مزایا و معایبی به شرح زیر است:

مزايا

۱ خاصیت رمز گذاری در ذهن ما باعث میشود که ما اطلاعات با حجم زیاد به کمک نشانه ها ساده سازی و خلاصه کنیم مثلاً به جای گفتن جملات من را تشنه ام به آب نیاز دارم»، «لطفاً آب به من بدهید، تا تشنگی ام رفع شود

می گوییم: «آب!»

ذهن خاصیت قالب سازی دریافت قالبها و انتقال آنها را دارد، مثلاً ذهن ما جمله را به عنوان یک قالب تولید و به دیگران منتقل می کند.

غير مهم.

. ذهن اطلاعات را طبقه بندی میکند؛ مثلاً اطلاعات قدیمی، جدید، مهم و

۴. توانایی ذهن ما در بهره گیری از اطلاعات همیشه بیشتر از آن چیزی است که ما از آن استفاده می کنیم.

د. ذهن ما دارای راه حل های مختلفی است با این حال ما اغلب به یک راه حل فکر می کنیم.

معایب

۱ قالب های ذهنی مدتها ثابت و بدون تغییر باقی می مانند.

اطلاعات هر قالبی در همان قالب محصور می ماند.

تفکر مهارتی فطری و منحصر به فرد در انسان است. کاربست تفکر به ویژه در آغاز هزاره سوم که شرایط پیچیده ای در حوزه های تحصیل دانش انجام کار و اداره زندگی رقم خورده، ضرورت بیشتری پیدا کرده است. بدین سان از آموزش تفکر به عنوان پارادایمی یاد می شود که بر آموزش و پرورش رسمی و غیر رسمی جهان حاکمیت خواهد یافت.

در این کتاب مؤلف کوشیده است تا ضمن بیان سوابق تربیت فکری کودکان و نوجوانان در ایران اسلام و جهان رابطه تفکر با زبان را به عنوان اساسی ترین ویژگی انسان تبیین کند و روش های پرورش تفکر در جریان فعالیتهای آموزش و پرورش رسمی و غیر رسمی را ارائه دهد.