ملاک‌های یک کتاب خوب برای کودکان

زمانی که برای خرید کتاب برای کودک خود به کتاب‌فروشی می‌روید بیشتر افراد دقت لازم برای خرید آن نمی‌کنند چون کتاب را یک وسیله بازی و سرگرمی برای فرزند خود تلقی می‌کنند. برای انتخاب کتاب نباید ذوق و سلیقه خود را ملاک قرارداد. در این رابطه باید توجه داشت که کودکان در هر سنی به چه مطالبی علاقه نشان می‌دهند. اگر کودک کنجکاوی دارید، سراغ کتاب‌هایی بروید که فضای ذهنی او را رشد می‌دهند. رشد روح به‌مانند رشد جسم مهم است. کتاب خواندن برای کودک علاوه بر اینکه چیزهای زیادی را به او یاد می‌دهد باعث می‌شود کودک از داستان‌ها تجربه به دست آورد. دقت به معیارهای انتخاب کتاب کودک در هنگام خریداری کتاب بسیار مهم است. اگر کودکتان نیاز به تقویت بعضی از مهارت‌ها دارد، کتاب‌های دیگری را باید به‌عنوان تقویت تفکر در اختیارش قرار بدهید به همین دلیل توجه به ویژگی‌های کتاب کودک مهم است.

در این مقاله از ایده بوک معیارهای انتخاب یک کتاب خوب برای کودکان را تشریح کرده ایم.

معیارهای یک کتاب خوب برای کودکان

طرح

طرح کتاب یعنی ساختمان کلی اثر، فراز فرودهایی که یک نوشته می‌تواند داشته باشد. متن کتاب برای کودکان نباید یکنواخت باشد کودکان حادثه‌جو هستند و هیجان را دوست دارند در این صورت است که کودک راغب به سمت آن نوشته می‌شود. زمانی که وقایع پشت سر هم رخ داد باعث می‌شود که مغز آن حوادث را چینش کند و منظم گردد و برای یادگیری فرزندانتان مفید است و یکی دیگر از عوامل مفید طرح پایان باز آن است که برای کودک ترغیب کننده است که ادامه آن را بخواند.

محتوا یا موضوع

محتوای کتاب یا همان موضوع آن قابل لمس و مفید باید باشد کودک موضوع را باید درک کند و بتواند خود را در جای شخصیت اصلی بگذارد و داستان کلی یک تجربه برای او باشد.

هدف یا منظور

موضوع یا منظور کتاب نباید پیچیده و غیرقابل درک باشد و نویسنده باید توجه داشته باشد که کودک باید از خواندن کتاب لذت ببرد و احساس تحمیل نکند هدف یا منظور کتاب کودکان شامل: دوست داشتن، پذیرفتن خود و دیگران، غلبه بر ترس، کتاب‌خوانی، احترام، دوست داشتن حیوانات، فعالیت و ادامه آن باوجود سختی‌ها و دشواری‌ها، امیدواری به زندگی سعادتمندانه، لذت بردن از عدالت و درستکاری و … باشد. کودک از خواندن کتابی که مستقیماً جنبه‌ی آموزشی و نصیحت دارد متنفر است.

شخصیت داستان

یکی از ویژگی‌های نویسنده کتاب کودک این است که تصویر حیوانات و اشخاص را واقعی و زنده کند شخصیت ها دائماً تغییر کنند و تکامل بیابند باعث رشد فکری کودک می‌شود

سبک نگارش

سبک یا شیوه‌ی نگارش هر کتاب به طرح، موضوع و شخصیت‌های داستان بستگی دارد روش نگارنده اثر در آن تأثیر دارد و جنبه‌ی فردی دارد. کودکان، چنانکه گفته شد، در داستان‌های خود، عمل و فعالیت را دوست می‌دارند و سبکی را ترجیح می دهند که حاکی از جنب و جوش باشد.
سبک نگارش با موضوع آن باید تطابق داشته باشد اگر در افسانه ها می توان زبانی پر از تمثیل به کاربرد، در کتاب‌های علمی و غیرداستانی باید زبان ساده و کلمات دقیق و بدون ابهام به کار روند
همان طور که کتاب‌هایی که با زبان مشکل برای کودکان نوشته می شوند آنان را از ادامه‌ی مطالعه، منصرف می کنند، کتاب‌هایی که قدرت فهم نوجوان را دست‌کم می‌گیرند و به زبانی کودکانه مطالب را بیان می‌کنند نوعی توهین به خواننده محسوب می‌شود. کودکان از درک تمثیل و کنایه و استعاره عاجزند، ولی نوجوانان از کشف ابهام لذت می‌برند.
زبان کتاب درعین‌حال که باید زبان روز جامعه‌ی کودک باشد، نباید بدآموزی، یا بهتر بگوییم، غلط آموزی داشته باشد. نباید فراموش کرد که مطالعه باید غیرمستقیم در غنی ساختن زبان خواننده، تأثیر مثبت بگذارد.

ظاهر کتاب

در اینجا به سه عامل موثر در ظاهر کتاب اشاره می‌کنیم.

قطع

قطع کتاب عامل مهمی است که باعث می شود کودک کتابی را انتخاب کند که از ظاهر آن خوشش بیاید و برای او قابل حمل باشد در دست گرفتن و ورق ‌زدن آن برای او آسان باشد. بعضی از کتاب‌ها با توجه به موضوعی که دارند، قطع خاصی احتیاج دارند، مثلاً کتابی که در مورد انواع درختان است، قطعی بلند و کشیده و کتابی که درباره انواع اتومبیل‌هاست، قطعی کوتاه و عریض را می‌طلبد. گاهی ناشران به ارائه قطع‌های ابتکاری و زیبا دست می‌زنند که برای کودکان گیرایی دارد، مثل قطع‌هایی به شکل پروانه، دایره، رنگین‌کمان و… جلد کتاب هم باید محکم و بادوام باشد که به‌سادگی پاره نشده و از بین نرود.

کاغذ

نوع کاغذ کتاب، شکل و کیفیت جلد و چگونگی صحافی آن در جاذب و جالب ساختن کتاب‌های کودکان، بسیار مؤثرند. مثلاً کودکان کتابی را بیشتر دوست دارند و راحت می‌خوانند که کاغذ آن زبر و مات باشد تا اینکه نور را منعکس نکند. جلد کتاب کودکان هر چه بادوام‌تر باشد بهتر خواهد بود؛ مثلاً جلد مقوایی بهتر از جلدهای نازک است. صحافی کتاب‌های کودکان باید به‌قدری محکم و بادوام باشد که در اثر بیشتر کار کردن در دست بچه ها پاره نشود و از بین نرود.

خط

اندازه حروف به‌کاررفته باید متناسب با سن کودک باشد هر چه سن کودک کمتر باشد به علت عدم تکامل قوه بینایی و کمی تجربه و مهارت در خواندن می‌بایست نوشته درشت‌تر باشند و هر چه سن کودک بیشتر می‌شود به همان نسبت مهارت و تجربه‌اش افزایش می‌یابد و قدرت تطابق چشمانش نیز فزونی می‌گیرد بنابراین حروف چاپی بزرگ لزومی ندارد.

کودکان با کتاب بسیاری از مسائل را یاد می‌گیرند به این علت معیارهای انتخاب کتاب مهم است. با توجه به شرایط جامعه و نیاز به مطالعه شاید خرید کتاب برای برخی از خانواده مقدور نباشد لذا باید مؤسسات و ترجمان‌های دولتی و خصوصی با دایر کردن کتابخانه‌های عمومی در سطح شهر به این امر کمک کنند