آیا کتاب های چاپی جای خود را به کتاب الکترونیکی یا PDF می‌دهد؟
آیا کتاب چاپی یا کاغذی جای خود را به کتاب الکترونیکی یا PDF می‌دهد؟
مقدمه
شما به کدام سبک مطالعه علاقه‌مندید؟ بوی خاص صفحات کتاب های چاپی که حس آشنای مطالعه را تداعی می‌کند، یا راحتی و دسترسی بی‌پایان به دنیای کتاب های الکترونیکی که هرجا و هر زمان در دسترس هستند؟ در دنیای امروز، تحولات فناوری بر تمام جنبه‌های زندگی انسانها سایه انداخته است و مطالعه نیز از این قاعده مستثنا نیست. اگر چند دهه پیش، کتاب های چاپی تنها گزینه برای علاقه‌مندان به خواندن بودند، اکنون فناوری با ارائه کتاب های الکترونیکی، انتخاب‌های متنوع‌تری را پیش روی مخاطبان قرار داده است.
بااین‌حال، این تغییر مسیر از کاغذ به پیکسل، سؤالاتی اساسی را مطرح می‌کند: آیا کتاب های چاپی با تمام حس نوستالژیک و فیزیکی خود، جای خود را به کتاب های دیجیتال خواهند داد؟ آیا راحتی و قابلیت حمل کتاب های الکترونیکی، قدرت ماندگاری سنت دیرینه مطالعه کتاب های چاپی را تهدید می‌کند؟ یا شاید هر دو قالب بتوانند به شکلی متعادل در کنار یکدیگر وجود داشته باشند؟
این بحث تنها درباره انتخاب میان دو سبک مطالعه نیست؛ بلکه درباره تأثیرات عمیق این دو قالب بر شیوه یادگیری، لذت مطالعه، و حتی ارتباط عاطفی انسان با کتاب ها است. در این مقاله، قصد داریم نگاهی دقیق‌تر به این موضوع بیندازیم و جنبه‌های مختلف هر دو گزینه را بررسی کنیم. آیا آینده از آنِ کتاب های الکترونیکی است یا کتاب های چاپی همچنان قلب خوانندگان را به تسخیر خود در خواهند آورد؟ بیایید با هم پاسخ این سؤالات را بررسی کنیم.
مزایای کتاب الکترونیکی
-
همیشه همراه
یکی از بزرگ‌ترین مزایای کتاب های الکترونیکی این است که می‌توانید هزاران عنوان را در دستگاهی کوچک مانند گوشی هوشمند یا تبلت ذخیره کنید و همیشه به آن‌ها دسترسی داشته باشید. فرقی نمی‌کند در سفر باشید، در اتوبوس یا حتی در انتظار در یک صف طولانی؛ کتابخانه‌ای کامل همیشه همراه شماست.
-
حمل‌ونقل راحت‌تر
برخلاف کتاب های چاپی که حمل تعداد زیادی از آن‌ها می‌تواند دشوار باشد، کتاب های الکترونیکی نیازی به فضای فیزیکی ندارند. تنها با یک دستگاه کوچک، تمام مجموعه کتاب های موردعلاقه‌تان را در دسترس دارید و این یعنی راحتی بیشتر برای مطالعه.
-
ارزان‌تر بودن
کتاب های الکترونیکی به‌طورکلی هزینه چاپ، حمل‌ونقل و نگهداری ندارند، بنابراین معمولاً قیمت کمتری دارند. این ویژگی آن‌ها را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر برای کتاب‌خوان‌ها تبدیل می‌کند.
-
قابلیت تکثیر راحت
با کتاب های الکترونیکی، می‌توانید فایل‌ها را در چندین دستگاه ذخیره کرده و آن‌ها را به دوستان یا خانواده به‌راحتی ارسال کنید. این ویژگی به‌اشتراک‌گذاری دانش را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند.
-
پست رایگان و آنی
وقتی کتاب الکترونیکی خریداری می‌کنید، دیگر نیازی نیست منتظر ارسال پستی باشید. فایل بلافاصله در دسترس شماست و می‌توانید فوراً مطالعه را آغاز کنید.
-
مستعمل و کهنه نشدن
کتاب های چاپی با گذشت زمان ممکن است کهنه شوند، صفحات‌شان آسیب ببینند یا رنگ‌شان تغییر کند. اما کتاب های الکترونیکی همیشه در حالت ایده‌آل باقی می‌مانند، بدون هیچ‌گونه خرابی یا فرسایش.
-
قابلیت ذخیره‌سازی در جاهای مختلف
می‌توانید یک نسخه از کتاب الکترونیکی را در چندین دستگاه ذخیره کنید، از لپ‌تاپ گرفته تا گوشی همراه یا حتی فضای ابری. این ویژگی امکان دسترسی همیشگی و بدون نگرانی از گم‌شدن فایل را فراهم می‌کند.
-
بدون نیاز به جا و فضا
کتابخانه‌ای که هزاران جلد کتاب در خود دارد، دیگر نیاز به قفسه یا اتاق جداگانه ندارد. تنها یک دستگاه کوچک، تمام آن فضا را برای شما ذخیره می‌کند.
-
بدون نیاز به نگهداری خاص
کتاب های الکترونیکی نیازی به مراقبت خاصی مانند جلوگیری از رطوبت، گردوغبار یا پوسیدگی ندارند. این ویژگی آن‌ها را گزینه‌ای ایدئال برای کسانی می‌کند که دغدغه نگهداری از کتاب های چاپی را دارند.
-
صرفه‌جویی در کاغذ و حفظ طبیعت
هر کتاب الکترونیکی به معنی حفظ چندین درخت است. استفاده از این نوع کتاب‌ها به محیط‌زیست کمک کرده و میزان ضایعات کاغذ را کاهش می‌دهد.
-
جستجوی سریع‌تر در محتوا
با ابزار جستجوی داخلی کتاب های الکترونیکی، می‌توانید به‌سرعت هر کلمه یا عبارت خاصی را پیدا کنید. این ویژگی مطالعه و تحقیق را بسیار ساده‌تر و کارآمدتر می‌کند.
-
تنظیم فونت و شخصی‌سازی
کتاب های الکترونیکی امکان تغییر اندازه و نوع فونت را ارائه می‌دهند، بنابراین می‌توانید متن را دقیقاً مطابق با ترجیحات خود مطالعه کنید. این ویژگی برای افرادی که مشکلات بینایی دارند یا عادت به فونت خاصی دارند، بسیار مفید است.
-
تنظیم نور صفحه
یکی دیگر از قابلیت‌های کتاب های الکترونیکی، تنظیم نور صفحه است. می‌توانید نور را بر اساس محیط مطالعه (روشنایی روز یا تاریکی شب) تغییر دهید و از خستگی چشم جلوگیری کنید.
-
علامت‌گذاری آسان
در کتاب های الکترونیکی می‌توانید بخش‌های مهم را علامت‌گذاری کرده، یادداشت بنویسید یا حتی بخش‌هایی را برای مرور مجدد ذخیره کنید.
-
به‌روزرسانی و ویرایش لحظه‌ای
در صورت وجود تغییرات در محتوای کتاب، نسخه‌های الکترونیکی به‌راحتی قابل به‌روزرسانی هستند. این ویژگی به‌خصوص برای کتاب های علمی یا آموزشی که ممکن است نیاز به اطلاعات جدید داشته باشند، بسیار مفید است.
-
سهل‌الوصول بودن
برای تهیه یک کتاب الکترونیکی، نیازی به رفت‌وآمد یا صرف وقت و هزینه اضافی نیست. تنها با چند کلیک می‌توانید آن را خریداری و مطالعه کنید.
-
انجام کارهای هم‌زمان
کتاب های الکترونیکی امکان استفاده چندمنظوره را فراهم می‌کنند. می‌توانید درحالی‌که در حال گوش‌دادن به موسیقی یا انجام کارهای دیگر هستید، کتاب موردعلاقه‌تان را بخوانید.
کتاب های الکترونیکی، با تمام مزایای ذکر شده، جایگاه ویژه‌ای در زندگی مدرن پیدا کرده‌اند و آینده‌ای روشن در پیش دارند.
و…
مزایای کتاب های چاپی
-
هویت و وجود دارد
کتاب های چاپی، برخلاف کتاب های دیجیتال، فیزیک دارند که به آن‌ها هویت می‌بخشد. این هویت واقعی باعث می‌شود که کتاب‌ها بیشتر از یک ابزار اطلاعاتی، به‌عنوان یک شیء ارزشمند و معنوی در خانه و زندگی افراد شناخته شوند.
-
قابلیت خاطره‌سازی
خواندن کتاب چاپی می‌تواند یک تجربه عاطفی و شخصی باشد که خاطرات و لحظات خاصی را در ذهن فرد ثبت می‌کند. از ورق‌زدن صفحات تا احساس راحتی در دست‌گرفتن کتاب، تمام این لحظات می‌توانند به یادگاری‌های ماندگار تبدیل شوند.
-
امکان لمس و حس‌آمیزی دارد
برخلاف کتاب های دیجیتال که به‌صورت کاملاً مجازی هستند، کتاب چاپی امکان لمس و حس‌آمیزی دارد. این لمس به شما کمک می‌کند تا ارتباط عمیق‌تری با کتاب برقرار کنید و تجربه‌ای بیشتر از خواندن به دست آورید.
-
امکان نوشتن با دستخط و دست‌نویسی
کتاب های چاپی به شما این امکان را می‌دهند که با دستخط خود یادداشت‌ها و تفکرات شخصی‌تان را روی صفحات آن بنویسید. این نوع نوشتن، ارتباط نزدیک‌تری با متن ایجاد می‌کند و بعدها می‌تواند به یادآوری دقیق‌تر نکات کتاب کمک کند.
-
قابلیت و تاثیر هدیه دادن بیشتر است
کتاب های چاپی به‌عنوان یک هدیه، عاطفی و شخصی‌تر از نسخه‌های دیجیتال هستند. هدیه‌دادن کتاب، نه‌تنها انتقال علم، بلکه احساسات و ارزش‌های خاصی را نیز منتقل می‌کند.
-
وجودش در خانه ترغیب‌کننده است
قراردادن کتاب های چاپی در خانه، به‌ویژه در قفسه‌های کتاب، باعث می‌شود که فضای خانه بیشتر به سمت مطالعه و یادگیری هدایت شود. این فضای مطالعه می‌تواند انگیزه جدیدی برای خود فرد و دیگران ایجاد کند.
-
به سایر کسانی که آن را می‌بینند هم حس مطالعه می‌بخشد
کتاب های چاپی به دلیل اینکه در معرض دید هستند، می‌توانند باعث ترغیب سایر افراد به مطالعه شوند. وقتی دیگران شما را در حال خواندن کتاب ببینند، احتمالاً علاقه بیشتری به مطالعه پیدا خواهند کرد.
-
علیرغم اینکه مثل موبایل از خود نور ندارد اما نور چشم را هم مثل موبایل نمی‌گیرد
کتاب های چاپی برخلاف صفحه‌نمایش موبایل‌ها و تبلت‌ها، هیچ‌گونه تابش نوری به چشم ندارند، بنابراین برای چشمان شما راحت‌تر و کم‌خطرتر هستند و به‌هیچ‌عنوان باعث آسیب به بینایی نمی‌شوند.
-
قابلیت یادسپاری آن بخاطر لحظات واقعی و تورق و امکان تجسم و یادآوری و بازآفرینی آن، بیشتر است
مطالعه کتاب های چاپی به دلیل امکان مرور صفحات، برجسته‌سازی و یادداشت‌برداری، کمک می‌کند که اطلاعات به‌صورت ماندگارتر و عمیق‌تر در ذهن باقی بمانند.
-
نیاز به برق و باتری و اینترنت ندارد؛ خودش است و خودش؛ بی‌تعلق
کتاب های چاپی کاملاً مستقل از تکنولوژی‌های مدرن هستند. برای خواندن آن‌ها نیازی به برق، باتری یا اینترنت ندارید. این امر باعث می‌شود که کتاب چاپی همیشه در دسترس باشد و هیچ‌گاه از کار نیفتد.
-
تمرکز بخشی و تعمق بیشتر
کتاب های چاپی باعث می‌شوند که فرد در دنیای خود غرق شود و بتواند بدون مزاحمت‌های دیجیتالی، تمام توجه خود را به محتوای کتاب معطوف کند. این حالت به تمرکز بهتر و تعمق بیشتر در مطلب کمک می‌کند.
-
دیگران متوجه کتاب‌خواندن شما می‌شوند
کتاب های چاپی به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند. وقتی دیگران شما را در حال مطالعه کتاب ببینند، خودبه‌خود متوجه علاقه شما به مطالعه و یادگیری می‌شوند.
-
کمک بیشتر به رونق بازار نشر
خواندن و خرید کتاب های چاپی، از بازار نشر و صنعت چاپ حمایت می‌کند. این کار باعث بهبود وضعیت مالی ناشران و نویسندگان شده و بر رشد فرهنگی جامعه تأثیر مثبت دارد.
-
رعایت دقیق‌تر و بهتر حق مولف و ناشر
کتاب های چاپی، به‌راحتی قابل‌پیگیری از نظر حقوقی هستند. این نوع کتاب‌ها تضمین می‌کند که حقوق مؤلف و ناشر رعایت شده و تمامی اقدامات قانونی در خریدوفروش کتاب انجام می‌شود.
-
حاشیه‌نویسی و یادداشت‌نویسی و علامت‌گذاری ماندگارتر و راحت‌تر
کتاب های چاپی اجازه می‌دهند تا فرد نکات مهم یا نظرات شخصی خود را در حاشیه صفحات یادداشت کند. این یادداشت‌ها، برای بازخوانی و یادآوری نکات مهم در آینده بسیار مفید خواهند بود.
-
ارزشمندی بیشتر به‌عنوان یک دارایی و کالای منقول
کتاب های چاپی به‌عنوان یک دارایی فیزیکی باارزش تلقی می‌شوند. این کتاب‌ها ممکن است باگذشت زمان ارزش بیشتری پیدا کنند و می‌توانند به‌عنوان کالای منقول در شرایط مختلف مورداستفاده قرار گیرند.
-
کمک به خواب راحت‌تر
خواندن کتاب های چاپی پیش از خواب می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند. برخلاف صفحات دیجیتال که می‌توانند باعث اختلال در خواب شوند، کتاب های چاپی تأثیر منفی روی خواب ندارند و به روند آرامش بخشی فرد کمک می‌کنند.
-
وسواس بیشتر برای انتخاب کتاب و کاهش آزمون و خطاهای بسیار
کتاب های چاپی به دلیل اینکه نیاز به خرید واقعی دارند، افراد بیشتر در انتخاب آن‌ها دقت می‌کنند و کمتر دچار آزمون‌وخطا می‌شوند. این دقت بیشتر باعث می‌شود که فرد کتاب هایی با محتوای مفیدتر انتخاب کند.
-
رسمیت و اطمینان بیشتر محتوای کتاب چاپی نسبت به سایر قالب‌های کتاب، به‌دلیل اطمینان بیشتر به نویسندگان و ناشران و مترجمین و شناسنامه و شابک و …
کتاب های چاپی به دلیل اعتبار ناشران و نویسندگان آن‌ها و همچنین کد شابک (ISBN) که برای هر کتاب اختصاص داده می‌شود، حس اعتماد بیشتری به خواننده می‌دهند و محتوای آن‌ها معمولاً مورد تأیید و اعتبار است.
-
تأثیر بیشتر کتاب های مصور چاپی، برای کتابخوان کردن کودکان و نوجوانان به‌دلیل رنگ و لعاب و طراحی‌های جذاب
کتاب های مصور چاپی برای کودکان و نوجوانان بسیار جذاب و مفید هستند. تصاویر رنگی و طراحی‌های جذاب باعث می‌شوند که کودکان به خواندن کتاب علاقه‌مند شوند و یادگیری را از طریق تصاویری که در کتاب‌ها موجود است، تجربه کنند.
-
احساس خوشایند ختم یک کتاب
تمام‌کردن یک کتاب چاپی به فرد احساس رضایت و کامیابی می‌دهد. این احساس موفقیت، به‌ویژه وقتی کتابی چالش‌برانگیز خوانده شود، بسیار لذت‌بخش است و فرد را به دنبال کتاب های دیگر می‌فرستد.
-
کمک به اشتغالزایی و رونق مشاغل مرتبط با چاپ کتاب
خرید و مطالعه کتاب های چاپی به طور مستقیم به اشتغالزایی در صنایع مختلف از جمله چاپ، حمل‌ونقل، توزیع و فروش کتاب‌ها کمک می‌کند. این امر باعث رونق بازار و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید می‌شود.
-
سطح بالاتر و قابل اطمینان
کتاب های چاپی به دلیل فرایند تولید رسمی و کنترل کیفیت آن‌ها، از نظر سطح علمی و حرفه‌ای معمولاً بالاتر از نسخه‌های دیجیتال هستند. این امر باعث می‌شود که خوانندگان به محتوای چاپی بیشتر اعتماد کنند.
-
امکان لذت بصری و محیطی از فرصت حضور و قدم زدن در کتابفروشیها و قفسه‌های کتاب
کتابفروشیها فضای ویژه‌ای برای علاقه‌مندان به کتاب هستند. قدم‌زدن در میان قفسه‌های کتاب، تماشای عناوین مختلف و جستجو برای یافتن کتاب های جدید، لذت بصری و محیطی خاصی به فرد می‌دهد که با نسخه‌های دیجیتال قابل تجربه نیست.
-
حس و بو و صدای تورق کاغذ و ذات طبیعی آن
کتاب های چاپی دارای حس و بوی خاصی هستند که به‌هیچ‌عنوان در نسخه‌های دیجیتال یافت نمی‌شود. صدای تورق صفحات و بوی کاغذ، این تجربه را به یک حس چندجانبه تبدیل می‌کند که به شما این امکان را می‌دهد تا با تمام حواس خود درگیر مطالعه شوید. این احساسات ملموس به ایجاد ارتباط عمیق‌تر با کتاب کمک می‌کند.
-
امکان تورق سریع‌تر و نگاه اجمالی راحت‌تر و در عین حال مفیدتر
کتاب های چاپی به شما این امکان را می‌دهند که به‌سرعت صفحات را ورق بزنید و نگاهی اجمالی به محتوا داشته باشید. این کار به شما کمک می‌کند تا به طور مؤثری اطلاعات موردنظر خود را پیدا کنید، درحالی‌که این کار در نسخه‌های دیجیتال ممکن است زمان‌بر باشد.
-
امنیت و حفظ کامل حریم خصوصی و چارچوب فضای شخصی به دور از تبلیغات و اثرات جانبی و گریزهای ناخواسته و تبلیغاتی و چالش آفرین
کتاب های چاپی هیچ‌گونه دسترسی به اطلاعات شخصی شما ندارند و به‌این‌ترتیب حریم خصوصی شما حفظ می‌شود. درعین‌حال، شما از تبلیغات مزاحم و اثرات جانبی تبلیغاتی که ممکن است در نسخه‌های دیجیتال وجود داشته باشد، در امان هستید. کتاب چاپی یک فضای امن و غیر مزاحم برای مطالعه فراهم می‌کند.
-
عدم رصد و سوء استفاده اطلاعاتی توسط بدافزارها و پیام‌رسان‌ها و . .
کتاب های چاپی به‌هیچ‌عنوان به اینترنت متصل نمی‌شوند و هیچ‌گونه رصد یا سوءاستفاده از اطلاعات شما از طریق بدافزارها یا اپلیکیشن‌ها در آن‌ها وجود ندارد. این ویژگی به شما این اطمینان را می‌دهد که تجربه مطالعه‌تان امن و بدون نگرانی از تهدیدات دیجیتال باشد.
-
افزایش ضریب یادگیری و تاثیر محتوا بر ذهن خواننده
مطالعه کتاب های چاپی به دلیل طبیعت فیزیکی خود، تمرکز بیشتر را به همراه دارد و باعث افزایش ضریب یادگیری می‌شود. وقتی شما صفحه‌ای را ورق می‌زنید و به‌صورت فعال در حال مطالعه هستید، تأثیر مطالب به‌صورت عمیق‌تری در ذهن شما نقش می‌بندد.
-
خستگی ذهنی در هنگام مطالعه کتاب های چاپی دیرتر از انواع کتاب های الکترونیکی به سراغتان می‌آید
مطالعه کتاب های چاپی به دلیل ویژگی‌های فیزیکی آن‌ها و عدم نیاز به نور صفحه‌نمایش، برای چشمان شما کمتر خسته‌کننده است. به‌این‌ترتیب، خستگی ذهنی و جسمی ناشی از مطالعه مدت‌دار در کتاب های کاغذی دیرتر از کتاب های دیجیتال به سراغ شما می‌آید.
-
تک‌منظوره و تک‌کاربره است و فرار ذهنی و عوامل مزاحم تمرکز کمتر است
کتاب های چاپی به دلیل اینکه تنها برای مطالعه طراحی شده‌اند، هیچ مزاحمت اضافی ندارند. برخلاف دستگاه‌های دیجیتال که ممکن است شما را به‌سوی سایر فعالیت‌ها همچون شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها بکشانند، کتاب های چاپی تنها شما را به خواندن و تفکر دعوت می‌کنند.
-
قدمت بیشتر و در نتیجه گستره‌ی محتوا و عناوین بیشتر
کتاب های چاپی دارای تاریخی طولانی‌تر از کتاب های دیجیتال هستند. ازآنجاکه کتاب های چاپی قرن‌هاست که در دسترس هستند، تنوع و گستره‌ی موضوعات و عناوین آن‌ها بسیار وسیع‌تر و جامع‌تر است. این گستردگی به شما اجازه می‌دهد تا در هر زمینه‌ای کتاب هایی پیدا کنید که در هیچ قالب دیگری یافت نمی‌شوند.
-
برای مطالعه‌ی کتاب نیاز به وسیله یا وسایل ثانویه و کمک و وابسته‌ی دیگری نیست
برای مطالعه کتاب های چاپی تنها به خود کتاب نیاز دارید و هیچ ابزار یا دستگاه دیگری مثل موبایل، تبلت یا کامپیوتر موردنیاز نیست. این خودبسندگی باعث می‌شود که تجربه مطالعه شما ساده، راحت و بدون وابستگی به دیگر دستگاه‌ها باشد.
و …
اما سرانجام و در نتیجه کدام‌یک را انتخاب کنیم، کدام‌یک پیروز خواهد شد؟ کتاب های الکترونیکی و مجازی و یا کتاب های چاپی و واقعی و کاغذی؟!
این بازی و تغییر بین سنت و مدرنیته، همیشه بوده و گویا همیشه خواهد بود. یک روز مرد روستایی از بودنش در روستا رنج می‌برد و به هوای پیشرفت و تنوع و تکنولوژی و جنب‌وجوش، “با انزجار” روستا را ترک کرده و به شهر مهاجرت می‌کند؛ و روز دیگر همان مرد روستایی که حالا دیگر شهری شده، از سر پختگی و تجربه و بزرگ‌شدن، دلش برای روستا و زندگی در روستا و خلوتی و سادگی و آرامش و پاکی‌اش تنگ می‌شود و این بار “با افتخار” و ولع به دنبال تکه باغی و خانه‌ای در روستا می‌گردد و از شهر به روستا مهاجرت می‌کند و با لذت بیل می‌زند و عرق می‌ریزد و زندگی می‌کند.
به نظر می‌رسد به‌زودی قطار سریع‌السیر پیشرفت بشر، خیلی زود مثلا شاید ظرف 50 تا 100 سال آینده، دست به یک انتخاب بزرگ بزند. اینکه تمام تکنولوژی‌ها و امکانات عجیب و غریبش را با دست خود رها کند یا از صافی انتخابش بگذراند به نفع آسایش روانی و فکری، قید بسیاری از امکانات و تکنولوژی‌ها را بزند و عامدانه، کمی سختی را به زندگی‌اش بازگرداند؛ اما این بار لذتش را ببرد؛ “انگار نمکی را به غذای پرملات، اما بی‌مزه‌ی زندگی‌اش بازگردانده”.
گویا بهترین اتفاق، همانی است که در برخی کشورهای پیشرفته و جوامعی که از لحاظ استفاده از تکنولوژی پیشرو بوده‌اند، افتاده است؛ تعادل بین سنت و مدرنیته.
یعنی کتاب های چاپی و سنتی نه‌تنها منقرض نشده، بلکه جایگاهی بهتر و ارزشی والاتر و کیفیت‌هایی بهتر و جذاب‌تر از قبل یافته است و از سوی دیگر کتاب های الکترونیکی و غیره هم به فراخور امکاناتشان، هر جا لازم باشد مورداستفاده قرار می‌گیرند.
در واقع مرز و حد بین این دو تعریف می‌شود و بجای تقابل به تکامل می‌رسند و هیچ‌کدام جای دیگری را نمی‌گیرند. در این جوامع و پس از گذر از سال‌های کودکی و نوجوانی و جوانیِ تقابلِ این دو قالب کتاب، حالا دیگر بجای اینکه وجود و رشد هر یک، تهدیدی برای دیگری باشد، این دو قالب و جنس (کتاب مجازی و چاپی)، مکمل همدیگر و با هم کتاب نامیده می‌شوند و با هم ادامه‌ی مسیر خواهند داد.
بهتر است نه متعصب باشیم و لجباز، و نه بی‌هویت و بی‌قید؛
نه در برابر تغییرات و تکنولوژی جبهه بگیریم و درگذشته حبس شویم؛ و نه اینکه با آمدن تکنولوژی، گذشته‌ی خود را کاملا دور بریزیم و نه آن را منفور و عقب‌افتاده بدانیم و شکست‌خورده. ترکیب این دو غوغا می‌کند…
هرجا لازم بود بر اساس نیاز و راحتی و آسایش و کاربرد، هر کدام را که راحت بودیم استفاده کنیم
نه خام باشیم، نه سوخته…
پخته باشیم
هر داغی محکوم به سردشدن است و هر یخی محکوم به آب‌شدن…
جالب است وقتی که در دوران کوران استقبال مردم از کتاب های الکترونیکی و مجازی و پی‌دی‌اف و … اگر از استخوان ترکانده‌های دنیای کتاب می‌پرسیدی که آیا احساس خطر نمی‌کنند که کتاب کاغذی کاملا منسوخ شود و جایش را به نسخه‌های مجازی بدهد، با آرامش خاصی با این موضوع برخورد می‌کردند و شاید مطمئن بودند که پس از این استقبال افراطی و به‌نوعی طبیعی در ابتدای هر تازه‌واردی، مجدداً کفه‌ی ترازوی استقبال مردم و کتاب‌خوان‌ها، به حالت تعادل بازخواهد گشت و چه‌بسا کتاب کاغذی باز هم سنگین‌تر شود.
این انتظارشان واقعاً به وقوع پیوست … می‌بینیم، می‌شنویم و می‌خوانیم که در جوامعی که زودتر کتاب مجازی رونق یافته است، اکنون دیگر، پس از طی دوران کودکی و نوجوانی و داغی بازار این کتاب‌ها، باز هم کتاب های کاغذی‌شان جایگاه خود را دارند و حتی باوجود گران‌تر بودن نسبت به نسخه‌های غیر چاپی و کتاب های مجازی، در آغوش کتاب‌خوانان جای خود را دارند.
پس از رکود اولیه‌ی بازار کتاب های چاپی و فیزیکی در کوران رونق اولیه‌ی فضای مجازی در ایران، کم‌کم شاهد بازگشت تعادل به دنیای کتاب هستیم و این اتفاق مبارک در کشور ما هم شروع شده و در مسیر پختگی است.
عجیب و جالب اینکه گویی ایزد دانا نیز روی کتابخوان بودن و کتابخوان شدن آیندگان نسل بشر حساب ویژه ای باز کرده است که بجای شکافتن دریا و زنده کردن مردگان و سایر معجزات خارق العاده ی گذشتگان، برای آخرین فرستاده ی خود در میان انسانها، یک کتاب را بعنوان حجت و معجزه و راهنمای ادامه ی مسیر هدایت بشر در نظر گرفته است؛ تا جایی که حتی دیگر باوجود این کتاب و آن بشر، دیگر نیازی به ارسال پیامبر دیگری نبوده. اما این چگونه کتابی است که با تکرار مطالعه اش، نباید کهنه و قدیمی و تکراری شود و فهم و دانستنش لزوما دانستن زبانش نیست؟!. .
