کتاب هیستری

نه می توان انکار کرد و نه می توان نادیده گرفت که پیدایش روانکاوی بیشک حاصل مواجهه زیگموند فروید جوان با بیماران مبتلا به هیستری بود. در زمانه ای که جامعه با تردید به واقعی بودن بیماری این افراد نگاه می کرد، فروید به مرور روش مرسوم درمان را کنار گذاشت و از آن پس با گوش سپردن به کلام بیماران و فریاد صامت تن ایشان دانست که مبتلا به هیستری تا چه اندازه رنج می کشد. فروید به ما آموخت تنها هیستری است که به دلیل تظاهرات منحصر به فرد و قابلیتش در نمادین سازی تنش و تعارض می تواند در کنار رؤيا «شاهراهی باشد به سوی ضمیر ناآگاه».

مشهور است فرد هیستریک بی آنکه مسئولیت پیامدهای خواسته اش را عهده دار شود، فقط و فقط می خواهد؛ می خواهد ولی حاضر نیست آنچه را می خواهد داشته باشد. پرسش معروف فروید «زن چه می خواهد؟» ریشه در همین باور دارد. لیکن امروز تقریبا عموم روانکاوان متفق القول اند که فرد مبتلا به هیستری هرچه بخواهد، بی شک، چیزی غیر از وضع موجود است. همین رویکرد انقلابی و اعتراضی است که پای هیستری را به عرصه های خلاقانه ای همچون هنر، سیاست و اخلاق باز می کند.

منبع: ناشر کتاب

درآمد: لغزها، تعاریف

«هیستری چیست؟» آغاز بحث با این پرسش ساده، هم به لحاظ منطقی درست به نظر می‌رسد و هم به لحاظ روش‌شناختی. ولی متأسفانه این دقیقاً همان پرسشی است که طی نسل‌های متمادی، پزشکان را عصبی، سردرگم و هیجان‌زده کرده، الهام‌بخش کشیشان و روانپزشکان و هنرمندان و جامعه‌شناسان بوده و یا آنها را به چالش کشیده و از کوره دربرده است. بیش از دو هزار سال است که این واژه بر سر زبان‌هاست. غالباً بر این باورند که نخستین بار بقراط، «پدر طب»، آن را به‌عنوان نامی کلی برای بیماری‌های رحِم وضع کرد؛ ولی قرن‌ها پیش از او در نوشته‌های مصریان باستان، هیستری نامی بوده برای اشاره به مرضی خاص. به‌ هر  روی، حتی بر سر اینکه هیستری هنوز وجود دارد توافقی در کار نیست، چه رسد به اینکه چیست.

واژهٔ هیستری در فرهنگ‌های مختلف و طی دوره‌های تاریخی گوناگون کاربردهای متنوعی داشته است. عجیب اینجاست این واژه را هم برای اشاره به مرضی با علائم غریب و هم برخی رفتارهای پریشان به‌کار می‌بردند. توضیحات مختلفی برای «هیستری»تراشیده‌اند: ناخوشی خاصی که رحِم را «از جا به در» می‌کند، تمایل بیمار به دروغ‌گویی و فریب‌کاری، تباهی اعصاب، مجموعه‌ای از حالات خلسه‌آمیز، جن‌زدگی، شکلی از اعتراض، یا واگیری توضیح‌ناپذیر. صفت «هیستریایی» را نیز به امور بسیاری نسبت داده‌اند: بیان هنری، وسوسه‌برانگیزی، افراط در خواستن، رفتار اجتماعی نامناسب، ارتکاب رفتارهای جنون‌آمیز. هیستری را چه بیماری بگیریم و چه ناسازگاری، هر دوی اینها بارها معانی مختلفی به خود گرفته‌اند که ربط چندانی به کاربرد معمول و بالینی این واژه نداشته است. در ادامه خواهیم دید که هریک از این دو به دیگری شکل و معنا می‌بخشد. واژهٔ «هیستری» را همچنان به کار می‌برند، اما تشخیص دقیق مجموعهٔ عارضه‌های ویژهٔ آن یا به‌ بیان ‌دیگر «عارضه‌‌شناسی» آن، تا حدود زیادی طی قرن بیستم متوقف شد. بااین‌حال، عوارض تشکیل‌دهندهٔ هیستری به‌هیچ‌وجه از میان نرفته و صرفاً بحث دربارهٔ آنها به شکلی دیگر و جایی دیگر منتقل شده است.

هیستری به‌عنوان بیماری دیرزمانی است که متداعی زنانگی است. گاه مردان نیز دچار آن بوده‌اند، اما غالباً آن را اختلالی زنانه دانسته‌اند. وجه مهمی از هیستری در بدن بیمار نمایان می‌شد، به‌نحوی‌که تغییراتی در بدن ایجاد می‌کرد که هیچ علت ملموسی برای آن یافت نمی‌شد. برخی  عوارض رایج هیستری عبارت بود از: احساس خفگی، سرفه، تشنج شدید، فلج دست‌وپا، غش‌وضعف متناوب، به‌ویژه ناتوانی در تکلم، فقدان شنوایی، از یاد بردن زبان مادری، تبحر در زبان‌های دیگری که شخص نمی‌دانسته بلد است، استفراغ مداوم و ناتوانی در بلع غذا. در کل، مرضی بود که نمودهایی غیرعقلانی و فریبنده داشت و مهار آن دشوار بود.