کتاب زندگی بدون خشم

«زندگی بدون خشم» عنوان کتابی است نوشته‌ی مشترک جورج ایفرت، متیو مک‌کی و جان پی فورمیت.

آنچه آدمی خشم می‌نامد، واکنشی بسیار پیچیده است مشتمل بر افکار، احساسات و واکنش‌های فوری و فوران‌کننده که ما در یک کلمه خلاصه‌اش کرده‌ایم و می‌گوییم این «خشم» است. اغلب ما هم بی‌تعارف آن را تجربه کرده‌ایم و به انواع گوناگونی آن را برون‌ریزی نموده‌ایم. دامنه نظام‌گذاری این هیجان هم گسترده است. از رفتار خودزنی تا آسیب جهانی به دیگران، پرخاش کلامی و دشنام‌ها، همه و همه ، خشم نام دارند. زمان می‌برد که با یک هیجان دیگر هم آشنا شویم به نام ترس و گاهی از واکنش‌های خشمناکمان بترسیم؛ یعنی به بیان دیگر از اینکه روابطمان به فنا برود، مشکل قانونی پیدا کنیم، فرصت‌هایمان در زندگی فردی، اجتماعی و شغلی‌مان را از دست بدهیم، بترسیم.

خشم موضوعی تک‌بُعدی نیست، بلکه پدیده‌ای چندوجهی است. یک آتشفشان و یک ظرف قیر مذاب در حال جوشش است. در درون این آتشفشان در حال فوران، با این ظرف قیر مذاب چه می‌کنید؟ درواقع شما کاری آنجا ندارید و انتخاب از این افتضاح‌تر نمی‌تواند وجود داشته باشد که فکر کنید باید آن ظرف مذاب را از آنجا بردارید!

این کتاب، کتاب ارزشمند و کاربردی است که به بنیان‌های وجودی و ریشه‌های هیجانی به نام خشم می‌پردازد و روش‌های درمانی آن را با کمک رویکرد روان‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد (اَکت) مو‌به‌مو شرح می‌دهد. نویسندگان با اشراف و تسلط عالی، به الگوسازی این هیجان و ارائه راهکار پرداخته‌اند. آن‌ها به زبانی ساده و شیوا احساسات و هیجانات، افکار و رفتارهای تکاملی مرتبط با خشم و نحوه برخورد با آن از نگاه یک متخصص رویکرد (اکت) بیان کرده‌اند.

علاوه بر این، روش ارائه راهکارها کاربردی و پخته هستند. این دید را‌ نداشته باشید که یک کتاب خودیاری دیگر را در کنار هزاران کتاب خودیاری مدیریت خشم می‌خوانید. این کتاب را سه تن از متخصصان حرفه‌ای و با اعتمادبه‌نفس در حوزۀ آناتومی خشم به نگارش درآورده‌اند.

اصولاً خشم یک اختلال بالینی مجزا نیست؛ اما در خیلی جاها در جهانِ اختلال‌های روانی، با خشم مواجهیم. برای مدیریت آن برنامه‌ها و پروتکل‌های گوناگونی مبتنی بر رویکردهای روان‌درمانی مختلف ابداع شده است. در این میان، ارزش اینکه با کمک رویکرد اکت، آن را درمان و مهار کنید در این است که شواهد پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد رویکرد روان‌درمانی مبتنی بر پانی پذیرش و تعهد (ACT) در درمان اختلال‌های افسردگی، اضطراب، اعتیاد به مواد، فرسودگی‌های شغلی، استرس، مدیریت اختلال‌های جسمانی مثل دیابت و بیمار‌ی‌های قلبی توانسته به‌خوبی پاسخگو باشد. از طرفی در تمامی این اختلال‌های جسمانی و روان‌شناختی، ردپایِ خشم از ابتدا مشاهده می‌شود.

پس می‌توان چنین نتیجه گرفت که اکت، گزینه‌ای محکم و روی میز خواهد بود که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذر کرد و درمان‌های مبتنی بر آن را نیازمود. در حقیقت می‌توان به محکمی به خواننده این کتاب اطمینان داد که کتاب مدیریت خشم با کمک رویکرد اکت، کتابی مبتنی بر شواهد پژوهشی بوده و تلفیقی از فلسفه علم و کاربرد روان‌شناسی موج نو در درمان نشانگانی است که بیشترین هزینه جسمانی و روانی را به انسان معاصر تحمیل کرده است.

هنگامی‌‌که مورد حمله جسمانی فیزیکی واقع می‌شوید، دو کار را می‌توان متصور شد. حمله کنید یا فرار کنید. این سامانه جنگ یا گریز، به شما کمک می‌کند تا براساس ارزیابی‌تان از موقعیت، رفتارتان را تنظیم کنید. در برابر سوء رفتارهای روانی و جنسی نیز فرد دچار خشم می‌شود و می‌خواهد کاری کند. این فرد در ذهن خود دنبال انتقام از فرد متجاوز است؛ اما واقعیت تلخ اینجاست که با پنهان شدن پشت این خشم، فقط درمان است که به تعویق می‌افتد.

ابراز خشم تنها زمانی مهم است که به‌عنوان یک نشانه از اینکه چیزی سرجایش نیست و درست کار نمی‌کند مفید است. در این حالت، حس اطمینان و کنترل در شما ایجاد می‌شود که مرحله مهمی برای تصمیم‌گیری و انتخاب عملکرد است. در این شرایط، خشم یک واکنش مناسب است؛ اما اگر گیر یک دسته اوباش افتاده باشید چطور؟ در آن صورت، ترس مناسب‌تر است یا خشم؟ زمانی‌که میزان خشم از اندازه‌ی منطقی فراتر برود، آدم عصبانی می‌شود و به قول معروف خون جلوی چشمانش را می‌گیرد. در این شرایط، خشم به مرحله ناسالم خود رسیده است. این بدترین نوع انتخاب می‌تواند باشد. خصومت، رفتار شدید و آسیب‌رسان به خود یا دیگران در این حالت روی می‌دهد. این مرحله از نظر سلامتی مانند سَم است. این را پژوهش‌های متعدد در حوزه‌ی روان‌شناسی و پزشکی به اثبات رسانده است. به‌ویژه در این حالت، قلب بسیار تحت فشار و درد قرار گرفته و امکان دارد صدمه ببیند. با بررسی همین پژوهش‌ها، دریافته‌ایم که بیماری‌های روانی و جسمانی ناشی از این میزانِ ناسالم خشم است و آسیب‌های جبران ناپذیری به خود وارد می‌آورد. در مطالعه‌ای توسط اسمیت گالو در سال ۱۹۹۹ معلوم شد که عصبانیت، نه‌تنها روان و جسم فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، که همین اثرات منفی را بر اطرافیان فرد عصبانی نیز وارد خواهد ساخت.