کتاب خدا به روایت قرآن

از میان همه کتابهایی که درباره خدا نوشته شده اند دو کتاب را من نوشته ام یکی درباره خدا در کتاب مقدس یهود و دیگری درباره خدا در کتاب مقدس مسیحیان کتاب پیش رو درباره خدا در کتاب مقدس مسلمانان، قرآن، سومین کتاب از این مجموعه است. من مسیحی ای متدین به کلیسای اسقفی ام، ولی رویکردم به مقوله خدا در هر سه کتاب نه رویکردی مستقیم بلکه تنها به واسطه متون مقدس این سه سنت دینی بوده است. وانگهی من نه در مقام مؤمنی متدین، بلکه فقط همچون منتقدی ادبی که آگاهانه برای مخاطبانی مینویسد که در میانشان بی دینان فراوان اند به نگارش می پردازم.

معنای این سخن آن است که به متون مقدس نه به واسطه باورمندی که از طریق نوعی تعلیق ناباوری روی میکنم تعلیق ناباوری مفهومی است که سمیوئل تیلر گلریج، شاعر انگلیسی و منتقد سده نوزدهم، آن را به نقد ادبیات انگلیسی وارد ساخت همین تعلیق موقت ناباوری است که میگذارد هر یک از ما خود را رها سازیم و از رمان یا فیلم یا سریالی تلویزیونی چون بازی تاج و تخت بر اساس درون مایه خود آن لذت ببریم زمانی که در شبی تابستانی به سینما می رویم تا کمدی...

خدا کیست؟ هنگامی که به این پرسش از منظری فلسفی یا کلامی پرداخته شود شاید پاسخش را کمابیش از هر جایی بتوان آغاز کرد. ولی زمانی که بخواهیم به این پرسش از منظر متنی مقدس پاسخ گوییم پاسخ ها باید همواره با آنچه آن متن مقدس درباره خدا میگوید آغاز شود و عمدتاً در آن بماند). این محدودیت چیزی شبیه به مرز گرداگرد زمین تنیس است. این مرزی اعتباری و دل بخواه است، آن چنان که شاید آن را بپذیریم و حتی شاید بازی را بدون آن به رسمیت بشناسیم، ولی بازی بدون آن مرز عمده هیجان و لذتش را از دست میدهد البته همچنان که بازیکنان تنیس همه عمرشان را در زمین تنیس نمیگذرانند مواقعی هم در این کتاب هست که گویی وقت تنفسی می گیریم و میگذاریم بحثمان به فراسوی مقایسه محدود متون متناظر کتاب مقدس و قرآن کشیده شود قواعد بازی فقط می طلبد که وقتی چنین می کنیم، آن را اطلاع دهیم. کتاب مقدس و قرآن مطالب بسیاری درباره خدا به ما میگویند و از بسیاری جهات باهم موافق اند، ولی موافقتشان همیشه به چشم نمی آید؛ زیرا به تعبیر ادبی اسلوب های بیانی هر کدامشان بسیار متفاوت است. کتاب مقدس داستانی حماسی را میگوید که با آفرینش جهان و از جمله آفرینش زمان آغاز میشود و به پایان جهان و پایان زمان می انجامد الله در قرآن این داستان را نیک می داند، زیرا بی هیچ..

جک مایلز (زاده ۱۹۴۲ نویسنده و ادب پژوه آمریکایی در کتاب حاضر به بررسی نقادانه روایت قرآن از خدای اسلام و مقایسه آن با روایت کتاب مقدس از یهوه پرداخته است. او در این کتاب به خدا نه همچون ذات الوهی محض که به منزله شخصیت اصلی روایتهای قرآن و کتاب مقدس نگریسته و از این رو از شیوه های نقد ادبی در بررسی خود بهره گرفته است. از این نظر کتاب خدا به روایت قرآن را می توان در نوع خود اثری منحصر به فرد دانست. مایلز بررسی تطبیقی خود را درباره اوصاف خداوند از داستان آدم و حوا آغاز می کند و آن را با رویارویی فرزندان آدم توفان نوح داستان ابراهیم و پدرش فرزندان ابراهیم داستان موسی و بنی اسرائیل و سرانجام با روایت قرآن از داستان عیسی و مادرش پی می جوید.