کتاب جزء و کل

جزء و کل کتابی است که تاریخچه فیزیک جدید را از زبان یکی از بنیانگذاران آن حکایت میکند و نیز به رابطه فیزیک با مسائل فلسفی و تاریخی و اجتماعی میپردازد و به خصوص نشان میدهد که کار فیزیکدان به آزمایش کردن و سرهم کردن فرمولها خلاصه نمی شود بلکه فیزیکدان اصیل نمیتواند از مسائل فکری و فلسفی غافل بماند و کار فیزیکی او از مشغله های فکری اش جدایی ناپذیر است. ورنر هایزنبرگ ۱۹۰۱) تا (۱۹۷۶ نویسنده این کتاب نمونه این نوع فیزیکدانان است و شاید مانند ارسطو و گالیله و نیوتن و اینشتین عنوان فيلسوف طبیعت بیشتر برازنده او باشد. او نه تنها به گفته هایدگر به شیوه ای کاملاً فیلسوفانه میاندیشد و تنها بدین سبب است که می تواند راه های تازه ای در طرح پرسش بگشاید بلکه از شرکت در بحث هایی که بر اثر پرسشهای تازه و نوآوریهای او در فیزیک پدید آمده ابایی نداشته است و همواره مشوق این بحث ها بوده است. گذشته از این هنرمند و هنرشناس است نویسنده چیره دستی است که این کتاب بهترین..

کپنهاگ بسیار موفقیت آمیز از کار در آمده بود. اما کوشش من به بن بست کشیده شد خود را در میان انبوهی از معادلات پیچیده ریاضی می دیدم و هیچ راه خروجی هم پدیدار نبود اما این کار مرا به یک چیز معتقد کرد، و آن این بود که باید از مسئله مدار الکترونها در داخل آنها چشم پوشید و به جای آنها بسامدها و دامنه های مربوط به شدت خطوط را به کار برد، و این کار لطمه ای هم به چیزی نمیزند چون در هر حال، این مقادیر را می توان مستقیماً مشاهده کرد و چنانکه دوستم اوتو هنگام دوچرخه سواری در دور دریاچه والشن در بیان نظریه اینشتین گفته بود، فیزیکدان برای حل معمای اتم نباید به چیزی جز مقادیر مشاهده پذیر توجه کند. تلاش من در به کار بردن این طرح در اتم هیدروژن به دلیل پیچیدگی های آن مسئله خاص، ناکام مانده بود. این بود که در صدد برآمدم دستگاهی پیدا کنم که از لحاظ ریاضی ساده تر باشد و دستگاهی که پیدا کردم آونگ بود که نوسانهای آن را میتوان مدلی دانست برای ارتعاشات مولکولی که در فیزیک اتمی مورد بررسی قرار میگیرد یک گرفتاری شخصی نه فقط کار مرا در این زمینه کند نکرد بلکه باعث پیشرفت آن شد.

در اواخر ماه مه ۱۹۲۵ به تب یونجه دچار شدم و چنان بیمار شدم که از بورن دو هفته مرخصی گرفتم فوراً راه افتادم و به هلی گولند رفتم امید داشتم که در آنجا در آغوش هوای دریا و دور از شکوفه ها و چمنزارها به سرعت شفا یابم ظاهراً هنگامی که به آنجا رسیدم قیافه ای تماشایی داشتم چون بانوی میزبانم نگاهی به من انداخت و پیش خودش گفت که حتماً کتک کاری کرده ام و قول داد که در دوران نقاهت از من پرستاری کند. اتاقم در طبقه دوم بود و چون خانه در ارتفاعات...

جزء و کل داستان پیدایش مکانیک کوانتومی را از زبان یکی از بنیانگذاران ورترهایزنبرگ حکایت میکند و نیز نشان میدهد که علم چگونه از خلال گفتگوهای میان دست اندرکاران آن به ویژه در شرایط حساس تاریخی شکل میگیرد رابطه میان علم و فلسفه و هنر و مسئولیت اجتماعی دانشمند از جمله مسائلی است که هایزنبرگ در این کتاب بدان می پردازد.