کتاب بهره وری از مفهوم تا عمل

مفاهیم و ادبیات بهره وری

شاخص های ارزیابی عمل کرد سیستم ها

برای تحلیل و ارزیابی فعالیت سیستمهای مختلف اعم از تولید کنندگان کالا یا خدمات شاخص ها و معیارهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. از میان معیارهای متعددی که برای ارزیابی عمل کرد وجود دارد، بعضی کاربرد بیشتری دارند و رایج ترند که در ادامه بدانها اشاره میکنیم. این معیارها عبارتند از اثر بخشی ،کارایی نوآوری انعطاف پذیری کیفیت زندگی کاری، سودآوری، کیفیت و بهره وری اثر بخشی این معیار مشخص میکند که آیا برای رسیدن به هدفها و آرمانهای سیستم فعالیت های درست و مناسبی انجام شده است؟ یا خیر؟ و آیا در تشخیص و رفع مشکلات و نیازهای سیستم بدرستی عمل شده است؟

به طور کلی اثر بخشی به معنی درجه ی دست رسی به اهداف از پیش تعیین شده در یک سیستم یا سازمان است. کارایی نشان دهنده ی میزان اجرای درست کارها در هر سیستم است. یک سیستم کارا با حداقل هزینه محصولی با بیشترین مقدار و بالاترین کیفیت تولید میکند؛ در واقع کارایی عبارت است از: نسبت بازده به بازده استاندارد.

روش های اندازه گیری بهره وری .

۸۳

داده ۱۰ گرم محصول به دست آمده است نسبتهای دیگری که ممکن است به دست آیند را نیز به همین ترتیب می توان تعبیر کرد.

اندازه گیری بهره وری انرژی

پس از مشخص شدن انواع انرژی به کار رفته در تولید در صورتی که نتوان آنها را بر اساس یک واحد فیزیکی با هم جمع کرد ارزش آنها را محاسبه کرده با هم جمع می کنیم و به این ترتیب ارزش کل انرژی مصرفی در فرآیند تولید به دست می آید که بیانگر ورودی انرژی است. با تقسیم مقدار یا ارزش خروجی ها به مقدار یا ارزش انرژی مصرف شده برای تولید آن خروجی ها، بهره وری انرژی به دست می آید. در این شاخص نیز بهتر است که خروجی ها و یا انرژی مصرفی بر اساس واحدهای فیزیکی نوشته شوند تا مفهوم اصلی و مفید بهره وری بیشتر ظاهر شود. حاصل این تقسیم یک عدد است؛ مثل ۲ کیلوگرم به هزار تومان یا ۲۰۰۰ تومان به کیلووات ساعت و نظیر اینها. همان طور که گفته شد بهره وری جزئی مفهوم کاملی نیست؛ زیرا فقط یک یا چند نوع ورودی را بررسی می کند و اثر دیگر ورودی ها را بر تولید خروجی و اثر متقابل ورودی ها را بر هم، در نظر نمی گیرد. با همه این احوال از آن برای تحلیل بخشهای مختلف سیستم ها و مقایسه ها استفاده می شود. وقتی بهره وری انرژی ۲ کیلوگرم بر هزار تومان است میتوان این گونه تعبیر کرد که هر هزار تومان انرژی مصرف شده باعث تولید ۲ کیلوگرم محصول شده است؛ در صورتی که این ۲ کیلوگرم محصول تولید شده نتیجه ی تأثیر و به کارگیری عوامل دیگری نیز بوده است؛ یا اگر بهره وری انرژی ۲۰۰۰ تومان به کیلووات ساعت است یعنی خروجی بر حسب واحدهای پولی و ورودی بر حسب واحدهای فیزیکی نوشته شده و به ازای مصرف هر کیلووات ساعت انرژی الکتریکی، محصولی به ارزش ۲۰۰۰ تومان تولید شده است. به همین ترتیب نسبتهای دیگری که ممکن است به عنوان بهره وری انرژی به دست آید نیز قابل تعبیر هستند.

اندازه گیری بهره وری کل

در عمل تنها شاخص معتبر و کامل برای بیان بهره وری و بررسی عمل کرد سیستم های تولید کالاها و یا خدمات بهره وری کل است شاخص اصلی سنجش بهره وری که هم مفهوم بهره وری را به طور کامل بیان میکند و هم در تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی سیستم تولیدی مناسب ترین شاخص است، بهره وری کل است؛ زیرا در بهره وری کل تأثیر همه عوامل و منابع اقتصادی و ورودی های مختلف در تولید همه خروجی ها و تأثیرات متقابل آنها بر هم منظور شده است. در واقعیت و عمل به گونه ای است که همه عوامل فیزیکی و غیر فیزیکی در کنار هم و یا در ترکیب با هم، باعث به وجود آمدن یک محصول به شکل کالا و یا خدمت به عنوان خروجی میشوند و نمی توان اثر برخی از آنها را در تولید نادیده گرفت؛ در واقع اگر برخی ورودیها را حذف کنیم و در نظر نگیریم، خروجی ها تولید نمی شوند و چیزی به نام محصول وجود نخواهد داشت که بخواهیم بر اساس آن بهره وری را...