کتاب روانشناسی توده ها

در سراسر گیتی هیچ اثر تخصصی دیگری به اندازه این کتاب گوستاولوبون، دانشمند فرانسوی که اولین بار در سال ۱۸۹۵ با نام روانشناسی توده ها به چاپ رسید معروف و پرآوازه نشده است. کتاب حاضر به ده زبان ترجمه شده است و هر بار در تیراژ بزرگی منتشر میشود. انسان در هر جایی که امروزه به روانشناسی توده ها می پردازد و یا درپی جستجوی زمینه های پنهان روانی و قوانین غالباً معماگونه رفتار آدمی در بطن توده بر می آید، هنوز هم این اثر را میخواند و از آن نقل قول می کند. شکی نیست که این جستجو امروزه بیش از همیشه رواج دارد. پدید آمدن جنبشهای توده ای بزرگی که خود طی چندین ده سال اخیر شاهد و قربانی آنها بوده ایم به تنهایی و یا همچنین توده ای شدن فزاینده زندگی اجتماعی اقتصادی و فرهنگی ما باعث شده اند که ما امروز از پرسش زیر به مراتب شدیدتر از مثلا انسانهای اوایل قرن حاضر به تکان آییم. پرسش این است که هر فرد، چگونه جزیی از یک توده از لحاظ تشکیلاتی و روانی کم و بیش متحد الشکل میشود و چه عاملی باعث میشود تا وی به کاری دست بزند

ناخودآگاهی که سازنده روان نژادی آنها هستند، به یکدیگر شباهت دارند. برعکس فطرت های خودآگاهشان که حاصل تربیت و به ویژه زاییده از تورات خاصی هستند ایشان را از هم متفاوت می کنند. انسانهایی که دارای هوش متفاوتی هستند، سائقها، تمنیات و احساس های به شدت مشابهی دارند. در همه مواردی که مثل ،دیانت سیاست، اخلاق، هواخواهی ناخوشایندی و غیره احساس مطرح است بسیار به ندرت پیش می آید که حتی برجسته ترین انسانها از سطح افراد معمولی تجاوز کنند. در زمینه ادراک، بین یک کفاش و ریاضی دان عالی قدر که از او کفش می خرد، می تواند شکاف عمیقی وجود داشته باشد در حالی که این تفاوت در مورد منش، غالباً یا اصلاً موجود نیست و یا اگر هست، بسیار جزئی است. درست همین خواص عمومی خصلتی مورد تسلط ناخودآگاه که به طور یکسان در اکثریت اعضاء عادی یک نژاد موجودند، هستند که در میان توده عمومیت می یابند. توانمندیهای عقلانی و بدین ترتیب شخصیت افراد درون روح عمومی توده محو میشود ناهمگونیها در همگونی ها غرق میشوند و خواص ناخودآگاه ارجحیت پیدا می کنند. همین عمومیت پیدا کردن خواص معمولی بر ما معلوم میکند که چرا توده ها هرگز نمی توانند به اعمالی که نیازمند داشتن ذکاوت خاصی است دست بزنند. تصمیم هایی در مورد منافع عمومی که از سوی مجمعی از مردم برجسته اما ناهمگون گرفته شوند در برابر تصمیم های مجمعی از مردم سبک مغز از امتیاز محسوسی برخوردار نیستند ایشان در واقع قادر به تعمیم بخشیدن خواص پیش پا افتاده و متوسط هستند. توده ها معنا را درک نمی کنند، درک ایشان در حد شعور متوسط است. آنچه عموماً گفته می شود که فقط مردم جهان به روی هم از ولتر بیشتر می فهمند، درست نیست. 

روانشناسی توده ها نشان می دهد؛ تأثیر قوانین و نهادهای فرهنگی بر طبیعت دست نخورده ی توده ها چقدر اندک است و توده ها سوای عقایدی که به ایشان القاء شده تا چه اندازه از داشتن استقلال رأی عاجزند. قاعده هایی که صرفا بر قضاوت عقلانی مبتنی باشند قادر به هدایت جامعه نیستند. آنها توده ها توسط برداشت هایی که در نهاد آنها تزریق میشود می توانند اغوا شوند. مثالی بزنیم قانونگذاری که قصد اعمال مالیات های جدید را دارد. آیا آیا ا . میتواند منصفانه ترین قانون مالیاتی را انتخاب کند؟ البته خیرا اما در عمل غیر منصفانه ترین قانون مالیاتی برای توده ها بهترین قانون را تشکیل می دهد. فقط به شرط آن که بی سروصدا و آسان جاری شود. مالیات یاد شده هرگاه روزانه و دینار به دینار به قیمت اقلام مصرفی مردم اضافه شود به عادت های ایشان لطمه وارد نمی سازد و بر آنها تأثیر نمی گذارد اما اگر به جای آن متناسب با دستمزدها یا سایر درآمدها مالیاتی که پرداخت آن به صورت یکجاست ببندند، با سروصدای شدید توده ها مواجه خواهد شد. حتا اگر سنگینی پرداخت آن یک دهم سنگینی مالیات های غیر مستقیم هم نباشد.