کتاب اقتصاد در یک درس

این کتاب نخستین بار در سال ۱۹۴۶ منتشر شد. از آن هنگام تاکنون به هشت زبان برگردانده شده و چند ویرایش آن به بازار آمده است.

در ویرایش ۱۹۶۱ فصل تازه ای با موضوع کنترل اجاره افزوده شد که در نسخه اولیه سال ۱۹۴۶ به طور خاص و جدا از مسئله کلی قیمت گذاری دولتی بدان پرداخته نشده بود.

در ویرایش جدید تعداد اندکی از آمار و ارجاعات توضیحی به روز شده اند.

تاکنون هیچ تغییر دیگری در ویرایش اولیه داده نشده و دلیل اصلی آن هم این بوده که ضرورتی برای چنین کاری حس نمیشده است. من این کتاب را با هدف تاکید بر اصول کلی اقتصادی و هزینه بی توجهی به آنها و نه با تمرکز بر آسیب ناشی از یک قانون خاص نوشته ام هر چند مثالها و توضیحاتی که آورده ام عمدتا بر تجربه آمریکا استوارند اما نوع دخالت های دولتی که در این کتاب محکوم شده اند، چنان جنبه بین المللی پیدا کرده اند و در همه کشورها تکرار میشوند که از نگاه بسیاری از خوانندگان خارجی کتاب گویی سیاستهای اقتصادی کشور آنها را شرح داده ام. با این همه معتقدم که امروز با گذشت سی و دو سال از زمان چاپ نخست گریزی از بازبینی گسترده در کتاب نیست.

«پروژه ها» باید به هم بافته شوند خرج کننده های دولتی به جای آنکه فقط به این بیندیشند که پلها باید کجا ساخته شوند، از خود می پرسند که آنها می توانند کجا بنا نهاده شوند. آیا این افراد می توانند پاسخ قابل قبولی برای این سوال بیایند که چرا یک پل جدید باید شرق آباد را به غرب آباد وصل کند؟ این پروژه به زودی به امری مطلقا ضروری تبدیل میشود و آنهایی که در ضرورت این کار تردید کنند بر چسب کارشکن و واپسگرا میخورند و به

حرف هایشان توجهی نمی شود. دو استدلال در دفاع از ساخت این پل پیش نهاده میشود که یکی را عمدتا پیش از ساخت آن میشنویم و دیگری را بیشتر بعد از آنکه ساخت پل تمام شد. استدلال اول آن است که این کار اشتغالزایی به همراه دارد و مثلا ۵۰۰ شغل را برای یک سال به وجود میآورد معنی ضمنی این گفته آن است که اینها مشاغلی اند که در غیر این صورت به وجود نمی آمدند.

این چیزی است که در نگاه اول به نظر می آید اما اگر آموخته باشیم که از پیامدهای بی فاصله فراتر رویم و به نتایج و پیامدهای ثانویه بنگریم و از کسانی که مستقیما از یک پروژه دولتی نفع میبرند، فراتر رویم و به آنهایی که غیر مستقیم از آن اثر میگیرند نگاه کنیم تصویر متفاوتی نمایان می شود. درست است که در مقایسه با زمانی که این پل ساخته نمی شد شغل بیشتری برای گروه خاصی از کارگران پدید می آید اما هزینه های ساخت این پل باید از محل مالیاتهایی که ما میپردازیم تأمین شود به ازای هر دلاری که در این پروژه خرج می شود، یک دلار از مالیات دهنده ها ستانده میشود. اگر ساخت این پل ۱۰ میلیون دلار هزینه داشته باشد مالیات دهنده ها ۱۰ میلیون دلار از کف میدهند. پولی را از دست میدهند که در غیر این صورت صرف برآوردن ضروری ترین نیازهای خود میکردند. از این رو به ازای هر شغل عمومی که در این پروژه به وجود می آید یک شغل خصوصی در جایی دیگر نابود میشود. می توان افراد استخدام شده برای ساخت پل را دید.

اقتصاد در یک درس بی تردید یکی از مهم ترین کتاب های قرن بیستم است. این کتاب کوچک مهم ترین و مستدل ترین مباحث تاریخ معاصر جهان را در نقد اقتصاد دولتی در بر دارد و تحقق همه پیش بینی های آن در باب بحرانهای حتمی اقتصاد دولتی تحسین شارحان و منتقدان تاریخ تفکر اقتصادی را برانگیخته است. هاری هازلیت (۱۸۹۴-۱۹۹۳) در کتاب «اقتصاد در یک درس که در واقع حاوی درسهای پرشمار است با زبانی ساده که برای متخصصان و افراد عادی قابل فهم است نشان میدهد که تخصیص منابع اقتصادی توسط دولتها و قطع ید بازیگران خصوصی موجب کشیده شدن پرده جهل بر روابط اقتصادی می شود و منابع کمیاب را تلف میکند همین جنبه کار هازلیت است که نام او را در کنار اقتصاددانان بزرگی مانند کارل منگر و لودویگ فون میزی قرار داده است.