کتاب سخن رمز دهان 1

اغلب کتابها و منابع درسی دانشگاهی در ابتدا یا در شروع هر فصل مقدمه ی کوتاهی دارند که بر اساس نظم و قواعدی آکادمیک عناوین و اهم موضوعات مطرح شده و ترتیب آنها را توضیح میدهند. در دوران دانشگاه استادی داشتیم که معتقد بود مشکل ترین بخش هر کتاب برای خواننده همان مقدمه ی کوتاه است؛ چون با فشرده ترین عبارات به عناوین و موضوعاتی اشاره میکند که هنوز چیزی از آنها نمیدانیم مقدمه متنی است که در ابتدا نوشته میشود اما انگار برای کسی که در انتهای فصل ایستاده است. من با این که در آخرین مرحله دست به این کار زده ام اما نمیدانم چرا از عهده ی آن بر نمی آیم واقعاً مشکل از کجاست شاید شما در انتهای کار بتوانید در پیدا کردن دلایل این ناتوانی کمکم کنید؛ البته اگر این کتاب بتواند کسی را تا آخر با خود همراه کند.

اگرچه شعر و ادبیات ما همواره از یک خلاء تئوریک رنج برده است اما به نظر میرسد که این معضل در زمانه ی حاضر خود را به شکلی عریان آشکار کرده است به ویژه با تغییرات و تحولاتی که نه لزوما پیش رفت در حوزه ی شعر در یکی دو دهه ی اخیر رخ داد، ما هر روز شاهد گسترش شکاف بین شعر و شاعران با مخاطبان عام هستیم روندی که اگر همچنان ادامه یابد خسارتهای فراوان تری را به جای خواهد گذاشت

اصل نفی غرض خواهد بود. جالب است قرآن مجید، در نزول وحی با «اقرأ» (بخوان) و در کتابت با این آیات آغاز می شود: «الم ذالک الكتاب لاريب فيه هدى للمتقين» که در آن بر زدودن شک و رسیدن به یقین و هدایت بشر تاکید می گردد. وضوح به این معنی نیست که در کلام آسمانی مثلا ایهام وجود ندارد، اما روشن است که چنین ایهامی صرفا برای تعلیق معناشناختی و یا خلق زیبایی در کلام به بهای پیچیده شدن معنا و گسستگی آن و یا پررنگ نمودن تخیل در ازای دور شدن از حقیقت و واقعیت و.... نیست. می دانیم در اسلام - بر خلاف دیگر ادیان الهی - خود کتاب قرآن به دلیل برخورداری از اعجاز لفظی و هندسه ی کلامی به عنوان معجزه ی دینی معرفی گردید و قرآن آنهایی را که به این اعجاز شک دارند به مباهله فرا میخواند تا اگر میتوانند سوره ای مثل آن بیاورند (در همین سوره گویا در آن زمان شعر و سخنوری هنر غالب روز و عرصه ی زور آزمایی و اعجاز آفرینی عرب جاهلی بود. در همین دو أيه ي آغاز کلام که با الم آغاز میشود، ما ترکیب هر دو وجه لفظی و بیانی را در کنار هم داریم و اولین ندای وحی یعنی بخوان، انگار در یک کلمه - با پیشگویی آنچه که پیش رو خواهیم داشت. فرق این کتاب مقدس را با دیگر کتب آسمانی مشخص می کند. یعنی علاوه بر دعوت به خواندن محتوای متن، خود عمل خواندن و سخن و کلام را نیز برجسته میکند بخوان، خود کلمات را بخوان خواندن را بخوان اما بدیهی است قرآن با این که نهایت استفاده را از هنرهای زبانی و بیانی می کند شعر نیست. چون نمی خواهد شعر باشد. هدف چیزی فراتر از اعجاز زبانی و زیبایی شناسی کلام است و این اعجاز وسیله ای است