کتاب سقوط رژیم شاهنشاهی در ایران 1

پس از استعفای رضا شاه دولتهای روس و انگلیس میخواستند. رژیم سلطنت در ایران را به رژیم جمهوری تبدیل کنند. آنها ابتدا به آقای محمد علی فروغی؛ نخست وزیر وقت پیشنهاد ریاست جمهوری دادند که قبول نکرد. بعد از آقای محمد ساعد - که در آن موقع سفیر ایران در مسکو بود خواستند که او این تغییر را به عهده بگیرد؛ اما او هم از این امر امتناع کرد. محمد علی فروغی (ذکاء الملک) در یک جلسه خصوصی، شدیداً وزیر مختار انگلیس را از عواقب جمهوریت در کشور ایران ترساند و گفت جمهوریت ایران را به کام کمونیستها خواهد انداخت و ایران تبدیل به ایرانستان و از اقمار شوروی خواهد شد و اگر چنین شود هندوستان - که در آن موقع تحت الحمایه انگلیس بود - مستقیماً مورد تهدید روس قرار خواهد گرفت. دولت انگلیس پس از قبولی این استدلال سعی کرد رژیم قاجار را که بیشتر فرمان بردار انگلیس بودند دوباره احیا کند؛ ولی کسی که به درد بخورد از آن نسل باقی نمانده بود. روز ۲۶ شهریور ۱۳۲۰ - فردای روزی که رضا شاه استعفا داد و از تهران خارج شد - وقتی که هنوز در لندن دنبال بازمانده ای از سلسله قاجار میگشتند - ذکاء الملک فروغی؛ نخست وزیر وقت با تردستی..

پالایشگاه نفت آبادان را اداره کند تقریباً هیچ فردی برای مدیریت مناصب فنسی تربیت نشده و اگر معجزه ای رخ دهد و نفت هم چنان استخراج شود، ایران تانکری که این نفت را به بازار ببرد، ندارد. عدم دریافت حق امتیاز نفت که در سال ۱۳۲۹ به ده میلیون لیره بالغ می شد وضعیت اقتصاد کشور را به هم می ریخت و احتمالاً به سقوط مصدق و جایگزین شدن او با یکی از اعضای حزب توده تحت نظر مسکو منجر می شد و این عمل باعث دخالت نظامی جهان غرب میگشت؛ اما هیچ یک از این توصیه ها، مصدق را کمترین تکانی نداد او با سماجت می گفت که دخالت خارجیان ریشه همه مصائب ایران است. زمانی که لوی به مشکلاتی اشاره کرد که ایران به دلیل کشمکش با انگلیس در پیش رو داشت مصدق چشمانش را برگرداند و گفت «بدا به حال ما» (۳۹) هریمن و دستیارانش که به روش دیپلماسی داد و ستد عادت کرده بودند.

از روش دیوانه کننده مباحثات مصدق دچار درماندگی شده بودند. مترجم آمریکایی هریمن ورنون والترز بعدها نوشت دکتر مصدق یک قدم به جلو بر میداشت و دو قدم به عقب پس از یک روز کامل مذاکره هر یمن با مصدق در جایی به توافق میرسید روز بعد زمانی که نکات توافق شده روز گذشته را مرور میکردیم مصدق نه تنها آنها را به خاطر نمی آورد، بلکه نکات دو روز پیشتر را نیز از یاد برده بود. والترز، سرهنگ ارتش آمریکا بود و استعداد زبان او مورد توجه مقامات دولتی قرار گرفت و ابتدا معاون سازمان سیا و سپس سفیر کبیر امریکا در آلمان شد. او زبان فرانسه را هم بسیار سلیس صحبت میکرد. زمانی که هر یمن اصرار کرد که باید راهی برای ایجاد ارتباطی جدید با انگلیس برای مصدق وجود داشته باشد مصدق سر تکان داد و گفت شما نمی دانید آنها چه شیاطینی هستند؛ نمیدانید چگونه به هر چیز دست می زنند و آن را آلوده می سازند.