کتاب روزنامه ی نخستین سفر مظفرالدین شاه به فرنگ

دیدن ولی عهد رفته بودند؛ سه ساعت از شب گذشته آمد درب اندرون، چون دیر - وقت بود او را مرخص کردیم ولی عهد را به اندرون خواستیم؛ تا مدتی با او صحبت و فرمایش می کردیم و احوال آذربایجان را میپرسیدیم. واقعاً از وضع حکومت و رفتار ولی عهد کمال خوشنودی و رضایت را داریم؛ به فضل خدا تمام امور آذربایجان را منظم داشته و از روی میل و سلیقه ی ما حرکت میکند. پیشکاری نظام السلطنه هم بسیار خوب و مناسب واقع شده است. در این سال گرانی و تنگی اجناس و ارزاق در آذربایجان خیلی مشکل بود به این خوبی و درستی کار آنجا از پیش برود و منظم بماند؛ چون هیچ کس به قدر ما از وضع آذربایجان عموماً و شهر تبریز خصوصاً، بصیرت و آگاهی ندارد خلاصه از خدمات ولی عهد نهایت رضامندی را داریم جمال آباد از طهران یک صد متر بلندتر است.

روز پنج شنبه سوم محرم / از جمال آباد تا میانج]

امروز باید ان شاء الله تعالی از جمال آباد به میانج برویم و راه سه فرسنگ است. صبح یک ساعت به دسته مانده حرکت کردیم به قدری زود بود که هیچ یک از نوکرها، جز جناب اشرف صدراعظم حاضر نشده و در رکاب نبودند. در راه با ایشان مشغول صحبت و فرمایشات بودیم دیشب که ساعت سه و چهار در جمال آباد بارید، این طرف ها زیادتر باریده است و به قدری این باران هوا را طراوت و صفا داده که از حد وصف بیرون است از یک سرازیری که با اسب آمدیم، فی الجمله پای ما درد گرفت اگرچه سواری کالسکه راحت تر و برای حفظ پایمان بهتر بود ولی چون راه نشیب و فراز داشت، از سواری کالسکه قدری احتیاط کردیم و همین طور سواره راندیم امروز وزیر همایون و ناصر خاقان در رکاب نبودند، سوار فرستادیم آنها را بیاورند. رسیدیم به پل رودخانه ی قزل اوزن یک چشمه اش قدری خرابی هم رسانیده بود؛ به وزیر دربار سفارش 1

- في الجمله به هر حال باری خلاصه فرهنگ بزرگ سخن ۲ - رودی که از کوه های چهل چشمه ای کردستان سرچشمه می گیرد، بیش از ده رود به آن می ریزد و پس از گذشتن از نزدیکی میانه و منجیل سفیدرود نامیده می شود 

امروز نهار را در منزل حاکم اوستاند دعوت داریم که در هتل دویل است. یک ربع بعد از ظهر با جناب اشرف صدر اعظم و وزیر دربار به کالسکه نشسته رفتیم سایر ملتزمین هم که دعوت داشتند آمدند مجلس مفصلی بود بعد از آن که نهار خورده شد. آمدیم در بالکن عمارت که نگاه به خیابان میکرد قدری ایستادیم مردم از پایین هورا می کشیدند و تعارف میکردند ما هم جواب میدادیم بعد از ساعتی سوار شده آمدیم منزل امروز هوا خیلی گرم است. اسمعیل خان و آقا سید حسین را فرستادیم کنار دریا قدری گوش ماهی جمع کردند آوردند دادیم قاب عکس درست کنند. تا غروب در بالکن گردش میکردیم شخصی چند دوربین آورده بود ابتیاع نماییم، فرمودیم نگاه دارد تا از مهمانی برگشته دیدیم دوربینهای بدی نبود یکی را پیشکش کرد و یکی هم ابتیاع نمودیم یک زن نقاشی آمده طرح صورت ما را کشیده و قرار شد که چند روز عصرها بیاید به قدر نیم ساعتی صورت ما را بکشد. نیم ساعت از شب گذشته دوباره در بالکن قدری گردش کردیم ساعت هشت بعد از ظهر شام صرف کرده استراحت کردیم