کتاب زیبایی شناسی و سیاست نشر سوره مهر

(کمونیسم و فلسفه،ماتریالیسم دیالکتیک،سوسیالیسم و هنر)

برشت در تقابل با جورج لوکاچ گه گاه دچار حیرت می شوم و از خود می پرسم چرا بعضی مقالات لوکاچ به رغم آنکه حاوی مطالبی بسیار ارزشمند است احساسی ناخوشایند در من ایجاد می کند. او کار خود را با اصلی جذاب آغاز کرد اصلی که سبب شد همگان به این توافق برسند که او به وضوح واضح از واقعیت فاصله گرفته است. بر پایهٔ این اصل لوکاچ سقوط نوول بورژوازی را از اوج عظمت خود در شرایطی که هنوز بورژوازی طبقه ای مترقی تلقی می گردید مورد مداقّه و بررسی قرار داد. وی با نوولیست های معاصر رفتاری مودبانه داشت تا آنجا که آن ها را پیروان نمونهٔ مدل های کلاسیک نوول بورژوا قلمداد می کرد. زیرا دست کم به شیوهٔ رسمی رئالیستی دست به قلم می بردند. با وجود این قادر نبود شاهد روند سقوط آن ها باشد. یعنی وی فاقد این توانایی بود که در آن ها رئالیسمی برابر و مساوی با رئالیسم موجود در آثار نوولیست های کلاسیک از نظر ژرفا و وسعت و تهاجم بیابد. در این صورت چگونه می توانند انتظار داشته باشند از سطح یا طبقهٔ اجتماعی خود فراتر بروند و صعود کنند. آن ها به گونه ای اجتناب ناپذیر به تباهی تکنیک های نوول و فسادانگیز بودنشان گواهی می دهند. واقعیت مسئله این است که مهارت های فنی فراوانی به وجود آمده که در نوول از آن ها استفاده می شود. لیکن در واکاوی آن ها مشخص می شود که تکنیکْ رموز فنی نادری را به ارمغان آورده است که گونه ای استبداد و ظلمی نامرئی است. بدین معنا که حتی در حالتی فرمالیستی خود را در انواع ساخت رئالیستی روی مدل کلاسیک وارد می سازد و در آن نفوذ می کند. بعضی از جزئیات که بسیار غریب و نادر است از قلم افتاده است. به این اعتبار حتی آن دسته از نویسندگان که به این حقیقت واقف گشته اند که سرمایه داری موجب بینوایی و فقر مادی و معنوی انسان ها می شود و آن ها را از خصایص انسانی تهی و از عواطف بشری محروم می سازد یعنی همان نویسندگانی که کاملاً آگاه اند کاپیتالیسم سبب مکانیزه شدن و شیءزدگی انسان می شود و گاهی علیه آن مبارزه می کنند خود بخشی از عناصر بینواساز و محروم کننده انسان ها بوده اند و آستینشان در مکانیزه کردن بشریت آلوده است زیرا در نوشته هایشان دغدغه ای برای رشد و ترقی انسان ها دیده نمی شود. حتی گاهی به بهانهٔ رویدادی به آن ها هجوم می برند و با زندگی درونی آن ها یا درونیات و احساساتشان مانند خرت و پرت هایی به دردنخور رفتار می کنند. آن ها نیز مسئله را «همان گونه که هست» با استدلال عقلی توجیه یا تفسیر می کنند. این نویسندگان با سر درون جریان یا مجرای فیزیک افتاده اند. از این رو رخدادهای برجسته و آشکار را رها می کنند و به صف حوادث آماری می پیوندند. آن ها این کار را با شعارِ رهایی انسان مستقل انجام می دهند مانند یک ارتباط غیر جدی و از طریق بیان اظهاراتی که صرفاً گروه های بزرگ را شامل می شود. آن ها حتی به شیوه و روش خودشان پذیرای اصل بلاتکلیفی شرودینگر می شوند. در این صورت ناظر را از قدرت و اعتبار خود محروم و خوانندگان را علیه خودشان بسیج می کنند و موضوعات ذهنی مدنظرشان را پیش می برند. البته در این زمینه به خالقان این موضوعات ذهنی نیز توجه می کنند و ارزش آن ها را بالا می برند آدم هایی چون ژید دوبلین جویس.