کتاب تهی نقد فرهنگ

هر چه در تاریخ طولانی و پرفراز و نشیب اندیشه بشری به عقب بر می گردیم در می یابیم که انسان همواره به دنبال کشف رمز و رازهایی بوده است که برخی از آنها حتی تاکنون نیز بی پاسخ مانده اند. در عصری که نام علم و فناوری را یدک میکشد همچنان پرسشهای بنیادین پیرامون جهان آفریدگار هستی، نیستی، انسان معنا، ارزش، آگاهی و.... بی پاسخ باقی مانده اند:

- آیا جهان بدین گونه است که میشناسیم؟

آیا امر حقیقی و اصیل همین است که مشاهده میکنیم یا آنکه حقیقتی نا آشنا از جنس دیگری در پس آن نهفته است؟

امر حقیقی و امر اصیل چیست؟

اگر حقیقتی دیگر درکار باشد آن چیست و سازوکارش چگونه است؟

اساساً کائنات چگونه شکل یافته است؟

آیا میتوان هستنده ها را به شکل سلسله مراتبی هرمی کروی یا هر شکل دیگری سامان ببخشیم؟

آیا میتوان محور یا گرانیگاهی برای کائنات یافت؟ نحوه ارتباط کائنات با این محور هستی چگونه است؟

نسبت آگاهی و کائنات به چه ترتیب است؟

انسان کیست و وجه تفاوتش با دیگر موجودات چیست؟

با تفکر درباره تصوری که از خدا در فطرتمان نهفته است در می یابیم که خدا سرمدی ،علیم قدیر سرچشمه هر خیر حقیقی و خالق همه چیز است. زیرا او فی نفسه هر آن چیزی است که می توانیم کمالی نامتناهی در آن بیابیم و هیچ نقص محدود کننده ای در ذات او راه ندارد».

دکارت از صفات فوق بر مفهوم نامتناهی تأکید بسیار دارد. زیرا در معرض این اتهام است که تصور خدا را که وی آن را از نوع تصورات فطری می داند جعل کرده و سعی او در این است که نشان دهد خدا به عنوان نامتناهی جعل ذهن متناهی او نیست.

٤- فرق نامحدود و نامتناهی

دکارت در پاسخ به اینکه آیا میتوان نامتناهی ها را با افزودن متناهی ها به یکدیگر به وجود آورد، می گوید: نه ممکن نیست که نامتناهی در واقعیت عینی خدا، ساخته و پرداخته ذهن من باشد. زیرا این مفهوم کاملاً واضح و متمایز است و بیش از هر مفهوم دیگری حاوی واقعیت ذهنی است؛ یعنی این مفهوم همه کمالاتی را که ذهن من بسیار واضح و متمایز تصور میکند به طور حقیقی در خود دارد. پس این مفهوم حقیقت دارد؛ اگرچه من بر نامتناهی احاطه نمی یابم و اگرچه در خداوند چیزهای (صفات) بی نهایتی هست که نمیتوانم بر آنها احاطه یابم؛ زیرا مقتضای ذات نامتناهی این است که ذات متناهی و محدود من در احاطه بر آن عاجز باشد. کافی است این نامتناهی را بفهمم و حکم کنم که تمام چیزهایی که با وضوح ادراک میکنم به نحو صوری یا والاتر از آن، در خدا وجود دارد. وجود عینی یک تصور ممکن نیست معلول چیزی باشد که بالقوه وجود دارد و داشتن قوه حاکی از نقصان است. بلکه فقط ممکن است معلول موجودی باشد که واجد صورت یا فعلیت است؛ پس نمی تواند از عدم به دست آمده باشد یا معلول و ساخته ذهن از راه مقایسه متناهی باشد.

دکارت در اصول فلسفه نیز با بیان فرق نامحدود و نامتناهی ساختن مفهوم نامحدود از راه مقایسه محدودها و اجزا را ممکن میداند؛ اما «ساختن» مفهوم....

هزاران سال است که بشر در جست وجوی معنا و مفهوم خدا کوشیده است و تعاریف گوناگونی از او ارائه کرده است اما آیا تاکنون هیچ یک از این تعاریف ذهن کنجکاو او را قانع کرده اند؟ آیا تعریفی وجود دارد که بتوان بر اساس آن به او باور آورد؟

سالها پیش در خلال اندیشیدن به خدا نظریه مجموعه های گئورگ کانتور سخت نظرم را جلب کرد. در این نظریه مجموعه تهی به عنوان یگانه مجموعه بدون عضو تعریف شده است که میتواند تشابه زیادی با صفات ذاتی خدا داشته باشد. این مجموعه دارای تعاریف مشخصی است. تعاریفی نظیر اینکه در عین کثرت یکی است؛ میتواند جمع اضداد را بپذیرد؛ به تنهایی و بدون وابستگی به مجموعه دیگر میتواند تعریف شود و تعریف هر مجموعه منوط به وجود مجموعه تهی در آن است. در نتیجه با توجه به اصل مصداقی، میتوان به این نتیجه رسید که مجموعه تهی ریاضی و مجموعه خدا با هم برابر هستند. ضمناً امکان بررسی و نقد خدای فیلسوفان خدای متشخص انسان وار غیر انسان وار و خدای نامتشخص فراهم میآید. همچنین میتوان شرور خلقت، تناسخ و رابطه انسان با خدای تهی در ارتباط با دعا و عشق را مورد ارزیابی مجدد قرار داد.