کتاب ژنتیک کلاسیک

بخش مهمی از پرسشهای آزمونهای المپیاد کشوری و جهانی زیست شناسی هم از نظر کمیت و هم از نظر دشواری به مبحث ژنتیک کلاسیک اختصاص دارد. از این رو، تسلط بر این مبحث و توانایی پاسخ به این پرسشها همواره موجب افزایش اختلاف نمره دانش پژوهان می شود. از دیدگاهی دیگر وسعت مطالب و استفاده از علومی مانند ریاضیات و آمار در مسائل ژنتیک کلاسیک این مبحث را برای دانش پژوهان جذاب و چالش برانگیز کرده است. بدین ترتیب برای پیشبرد دانش پژوهان در جهت آموزش و ایجاد تبحر در پاسخ به مسائل ژنتیک کلاسیک به کتاب درسی مناسب در این زمینه نیاز است. سبک تألیف درسنامه ای برای ژنتیک کلاسیک در مقایسه با سایر مباحث المپیاد زیست شناسی بسیار متفاوت است؛ زیرا هدف از ارائه مطالب گردآوری شده بیش از آن که افزایش محفوظات ذهنی خواننده باشد جهت دهی ذهن دانش پژوه به درک بهتر آموزش چگونگی برخورد با مسائل و افزایش توانایی او در خلق ایده های نو برای پاسخ به مسائل است. اما تاکنون تلاشهای کمی برای تهیه چنین کتابهایی انجام شده است؛ درسنامه های موجود حداقل مربوط به ۱۰ سال پیش از زمان نگارش این متن اند و با توجه به پویایی رو به رشد سبک طراحی پرسشهای آزمونهای المپیاد پاسخگوی نیازهای کنونی دانش پژوهان نیستند. از این رو انگیزه نگارش این کتاب رفته رفته پررنگ تر شد.

این کتاب درسنامه ای شامل همه سرفصلهای مورد نیاز ژنتیک کلاسیک در المپیاد زیست شناسی است. مطالب تا حد امکان به زبانی ساده و خلاصه بیان شده است. سبک طرح مباحث این کتاب براساس تجارب تدریس و طراحی سؤال بوده و به شیوه ای تنظیم شده است که سریع ترین و عمیق ترین تأثیر آموزشی را بر خواننده بگذارد؛ در نتیجه ساختار این کتاب، بیشتر شبیه به مطالب ارائه شده در کلاس درس است تا کتب مرجع به عنوان مثال از آنجا که تسلط بر برخی مباحث آمار و احتمالات در پاسخ به مسائل ژنتیک کلاسیک نیاز است؛ در کتب آموزشی ژنتیک معمولاً پیش از آغاز مطالب زیستی به تفصیل به آموزش آمار و احتمالات به زبان کاملاً ریاضیاتی و بعضاً خسته کننده پرداخته میشود در حالی که برخی از آنها اصلاً در ژنتیک کلاسیک کاربرد ندارند!

به هرگونه تغییر در ماده ژنتیکی موجود زنده جهش میگویند. جهش ها، بسته به عواملشان (عوامل جهش زا یا موتاژن و محل تأثیر در سلول جهش یافته حالات متفاوتی از تنوع را ایجاد می کنند. به سلول هایی که جهش یافته نیستند تیپ وحشی می گویند. به طور کلی، جهش ها را می توان در سه بعد مختلف بررسی کرد. ۱ جهشهای نقطه ای جهشهایی اند که به واسطه تغییر در یک نوکلئوتید موجود در DNAی ژنوم ایجاد می شوند. این نوع جهشها در ژنتیک مولکولی بسیار با اهمیت اند. مثال مشهور این نوع جهش جهش ژن گلوبین در تکامل انسان است که گلوبینی ایجاد می کند که ساختار طبیعی ندارد و بیماری کم خونی داسی شکل را پدید می آورد (شکل ۱-۲۴)

مجموعه ی منابع آموزشی برای مرحله ی اول المپیادهای علمی شامل بیش از ۲۰ عنوان کتاب درسی و کتاب تمرین و مسائل است که بر اساس برنامه های درسی المپیادهای داخلی کشور در رشته های ریاضی ،کامپیوتر فیزیک نجوم شیمی زیست شناسی و ادبیات فارسی طراحی شده است. این مجموعه را جمعی از مؤلفان با تجربه که در تدریس کلاسهای المپیاد سابقه ی معتد دارند و استادانی که سرپرستی تیم های المپیاد جهانی را بر عهده داشته اند تألیف و ویرایش کرده اند. در طراحی و تألیف کتابها تلاش شده است تا آنجا که ممکن است تمام سرفصل های برنامه ی درسی المپیاد پوشش داده شود. بنابراین این مجموعه میتواند به عنوان یک منبع درسی قابل اعتماد در کلیه ی مدارس که دانش آموزان را برای رقابت در مسابقه های علمی آماده میکنند استفاده شود. از طرف دیگر روش نگارش کتابها و وجود مثال های حل شده ی فراوان این امکان را نیز فراهم میکند تا دانش آموزان علاقه مند در اقصی نقاط کشور بتوانند حتی بدون نیاز به معلم با مطالعه ی آنها خود را برای رقابت در المپیادهای علمی آماده کنند.