کتاب علوم اجتماعی 1

اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری بدون شک یکی از مشهورترین و مناقشه انگیزترین آثار علوم اجتماعی جدید است. این اثر که اول بار به صورت یک مقاله دو قسمتی در سالهای ۱۹۰۴ - ۱۹۰۵ در نشریه Archiv für Sozialwiessenschaft und Sozial Politik ، که و بر یکی از سردبیران آن بود به چاپ رسید بلافاصله به مباحثه حادی دامن زد که و بر فعالانه در آن شرکت جست؛ مباحثه ای که پس از هفتاد سال هنوز فرو ننشسته است [...].
و بر اخلاق پروتستانی را در مرحله ای تعیین کننده از فعالیت فکری خود اندکی پس از بهبودی از یک افسردگی روحی که او را برای مدت چهار سال از فعالیت جدی آکادمیک بازداشته بود به رشته تحریر در آورد. گرچه اکثر آثار و بر قبل از بیماری او موضوعاتی را که وی در مرحله بعدی زندگی خود بسط داد مطرح میکردند، اما این آثار در حقیقت پژوهشهایی فنی در تاریخ اقتصاد، علم اقتصاد و حقوق به شمار میآمدند این پژوهشها شامل مطالعاتی درباره قوانین تجاری قرون وسطا رساله دکترای او تکامل مالکیت ارضی در روم و شرایط اجتماعی - اقتصادی کارگران روستایی آن زمان در شرق آلمان بود.

زیرا در کلیه موارد فوق نوع ویژه ای از «عقلگرایی» مخصوص تمدن غربی وجود دارد. اما واژه «عقلگرایی میتواند مصادیق بسیار متنوعی داشته باشد و ما این مطلب را در ادامه بحث تکرار خواهیم کرد. مثلاً همانقدر می توان از انواع عقلانی شدن مکاشفه عارفانه - یعنی رویکردی که از دید سایر حوزه های زندگی به طور ویژه «غیر عقلانی تلقی میشود - سخن گفت که از عقلانی شدنهای زندگی اقتصادی، فنی، پژوهش علمی تعلیم و تربیت آموزش نظامی، حقوقی و اداری بعلاوه، هر کدام از این حوزه ها میتواند بر حسب مقاصد و غایات بی نهایت متنوعی عقلانی شود و چیزی که از یک نظرگاه عقلانی» است شاید از نظرگاه دیگر غیر عقلانی» تلقی گردد. وجود انواع بسیار متفاوت عقلانی شدن در حوزه های مختلف زندگی بر حسب تمدنهای مختلف از همینجا ناشی میشود. برای تعیین تفاوتهای آنها از نظرگاه تاریخ تمدن باید معین نمود که حوزه های عقلانی شده کدامند و عقلانی شدن آنان در کدام جهت صورت گرفته است. پس در وهله اول باید ویژگیهای ممیزه عقلگرایی غربی و در درون آن اشکال عقلگرایی جدید غربی را بازشناخت و سپس نحوه پیدایش آنها را تبیین نمود. هرگونه تلاش برای روشن سازی این مطلب باید اهمیت بنیادی اقتصاد را به رسمیت بشناسد و قبل از هر چیز شرایط اقتصادی را به حساب آورد. اما در عین حال این رابطه همبستگی را باید از جهت معکوس نیز در نظر گرفت، زیرا اگر تکامل عقلگرایی اقتصادی رویهمرفته به فنون و حقوق عقلانی بستگی دارد به قوا و استعدادهای انسان در اختیار کردن انواع معینی از رفتار عقلانی - عملی هم وابسته است. هر جا که این رفتارها با موانع روحی برخورد کرده اند، تکامل رفتار عقلانی اقتصادی هم با مقاومتهای سرسختانه سرس درونی مواجه شده است در گذشته نیروهای جادویی و مذهبی و نیز ایده های مربوط به تکالیف اخلاقی که بر این نیروها استوار بودند همواره در زمره مهمترین عناصر شکل دهنده رفتار به شمار آمده اند