کتاب ابونصر فارابی فیلسوف فرهنگ مجموعه گفتارهای معرفت بازخوانی اندیشه و آثار فارابی

(دیدگاه های فلسفی غلامحسین ابراهیمی دینانی)

حکیم ابونصر فارابی در سال ۲۵۹ هجری قمری در یکی از نواحی ایران قدیم که فاراب نام داشت به دنیا آمد و در سال ۳۳۹ هجری قمری در دمشق به دیار باقی شتافت. بدون شک فارابی یکی از دانشمندانی است که در پرتو انوار دین اسلام بدان درجه و جایگاه از کمال و دانش دست یافت که در تاریخ علم همانند او کمتر دیده می‌شود. بسیاری فارابی را تنها شارح آثار ارسطو (384-322 ق.م) می‌دانند. درباره‌ی مقام علمی او همین بس که ابوعلی سینا (416-359 ق) می‌گوید: کتاب مابعدالطبیعه‌ی ارسطو را چهل بار خواندم و نفهمیدم تااینکه به کتاب اغراض مابعدالطبیعه فارابی دست یافتم و چون آن را خواندم، درهای علم و حل معضلات آن بر من گشوده شد. حکیم فارابی در بغداد، در روزگار معتضد عباسی (295-320) منطق را تا پایان برهان نزد یوحنا بن حیلان فرا می‌گیرد، سپس به شهرهای یونان می‌رود و هشت سالی در آنجاها می‌ماند تا اینکه اندوختن دانش را به انجام می‌رساند و همه‌ی کتاب‌های حکمت یونان را به‌خوبی فرا می‌گیرد. حکیم فارابی افزون بر منطق و فلسفه، در شعر و خطابه نیز چیرگی داشته است و در کتاب‌های اخلاق و سیاسی خود به پایه‌های علمی جامعه‌شناسی و مبانی حکومت می‌پردازد و البته بیشتر گرایش او به جامعه‌شناسی سیاسی است. مبادی آراء مدینه‌ی فاضله و سیاست مُدنیه و تحصیل السعاده آثاری هستند که مبانی اندیشه‌ی سیاسی فارابی را نشان می‌دهند. بی‌تردید فارابی از چهره‌های ماندگار علم و فلسفه و منطق و علوم سیاسی و اجتماعی و هنر و موسیقی و ریاضی در تاریخ اسلام است. ذوابعادبودن شخصیت او و همچنین آثار متنوع علمی وی، باعث شده که در برنامه‌ی «معرفت» به‌طور اجمال و گذرا به معرفی اندیشه و آثار او در محضر استاد بزرگوار دکتر ابراهیمی دینانی پرداخته شود تا علاقه‌مندان به تاریخ حکمت و فلسفه اسلامی، بزرگانی چون حکیم فارابی را بشناسند و در صدد تحقیق و پژوهش عمیق در زندگی و آثار علمی ایشان برآیند.