کتاب دیوان پروین اعتصامی نشر شباهنگ

۲۵ اسفند ۱۲۸۵ تا ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ - ایرانی
پروین اعتصامی شاعر سرشناس ایرانی‌ است. از او همچنین با عنوان «مشهورترین شاعر زن ایرانی» یاد می‌کنند. از پروین اعتصامی یک دیوان اشعار چاپ و منتشر شده است. عمده‌ی شهرت او به دلیل استفاده از سبک شعر «مناظره» در اشعارش است.
زندگینامه پروین اعتصامی
پروین اعتصامی (Parvin E'tesami)، با نام اصلی رخشنده اعتصامی، در تاریخ 25 اسفند 1285 در شهر تبریز به دنیا آمد. پدر او، یوسف اعتصامی آشتیانی، علاقه‌ی زیادی به فرهنگ و ادبیات داشت و در آن زمان در انتشار ماهنامه‌ی ادبی «بهار» همکاری می‌کرد. در سال 1288، پدر پروین اعتصامی نماینده‌ی مردم تبریز در مجلس شد و به همین دلیل، زمانی که پروین تنها 6 سال داشت، با خانواده‌اش از تبریز به تهران آمدند. او آخرین فرزند خانواده بود و سه برادر بزرگ‌تر از خود داشت.

تحصیلات اولیه‌ی پروین اعتصامی در خانه و زیر نظر پدر شکل گرفت. سپس او به مدرسه‌ی آمریکایی در تهران رفت و به عنوان شاگرد ممتاز، تحصیلاتش را در همین مدرسه به پایان رسانید.

پروین اعتصامی سرودن شعر را از 7سالگی آغاز کرد و در دوران نوجوانی، اشعار او به اوج پختگی و زیبایی رسیدند. در تمام این دوران، پدرش همراه و یاور او بود و نهایت تلاش خود را برای شکوفایی دخترش در شعر و ادبیات می‌کرد.

جایگاه پدر، به عنوان فعال سیاسی و فرهنگی، زمینه را برای آشنایی پروین اعتصامی با سایر شعرا و چهره‌های شاخص آن زمان فراهم می‌کرد. از جمله می‌توان به ارتباط با اشخاص بزرگی همچون علی اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار و عباس اقبال آشتیانی اشاره کرد که پروین را به سرودن اشعار بیشتر تشویق می‌کردند و به او انگیزه می‌دادند.

در سال 1313 پروین اعتصامی با یکی از افسران شهربانی وقت ازدواج کرد و همراه او به کرمانشاه رفت، اما روحیه‌ی لطیف و شاعرانه‌ی او تضاد زیادی با چهارچوب‌های فکری و نظامی همسرش داشت و این ازدواج چند ماه بیشتر دوام نیاورد. این جدایی، تا حدودی پروین اعتصامی را به انزوا برد. هر چند در همین دوران بود که او توانست نخستین دیوان اشعارش را منتشر کند و به عنوان کتابدار در دانشسرای عالی مشغول به کار شود. انزوای پروین اعتصامی با مرگ پدرش در سال 1316 اوج گرفت و او ارتباط خود را با طیف وسیعی از اطرافیان محدود کرد.

سرانجام در سال 1320 پروین اعتصامی در حالی که تنها 34 سال داشت و خود را برای چاپ دوم دیوان اشعارش آماده می‌کرد، به بیماری حصبه مبتلا شد و در 15 فروردین‌ماه همان سال چشم از جهان فروبست. او را در آرامگاه خانوادگی‌شان در حرم حضرت معصومه در قم به خاک سپرده‌اند.

دیوان اشعار پروین اعتصامی
از پروین اعتصامی تنها یک دیوان اشعار منتشر شده‌ است. او در دیوان اشعار خود به مضامینی همچون ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی، و حمایت از محرومان و ستمدیدگان اشاره می‌کند. تأکید بیشتر پروین اعتصامی در اشعارش بر «مناظره» است. تا جایی که بیش از 70 عنوان از اشعار او در این قالب سروده شده‌اند و می‌توان نوعی مناظره و پرسش و پاسخ را در آن‌ها دید.

نخستین چاپ دیوان اشعار پروین اعتصامی در سال 1314 اتفاق افتاد. این کتاب را چاپخانه‌ی مجلس شورای ملی منتشر کرد و ملک‌الشعرای بهار مقدمه‌ای بر آن نوشت.

سبک نگارش و دیدگاه‌های پروین اعتصامی
نمی‌توان از روحیه‌ی شاعری و میل پروین اعتصامی به ادبیات سخن گفت و نقش پدر او را در این مسیر نادیده گرفت. تلاش‌های پدر برای آشنایی پروین با شعر و فرهنگ، در کنار رابطه‌ی او با بزرگان ادبی آن زمان، هم‌زمان با تحصیل پروین اعتصامی در مدرسه‌ای نمونه، بر شکل‌گیری دیدگاه‌ها و اندیشه‌های پروین اعتصامی مؤثر بوده‌اند.

اما شاید بتوان اصلی‌ترین عامل را در تبدیل شدن پروین اعتصامی به شاعری که امروز می‌شناسیم روح زمانه و تحولات سیاسی و اجتماعی آن زمان دانست.

پروین اعتصامی، در طول حیات کوتاه خود، رخدادهای سیاسی و اجتماعی بسیاری را به چشم دید. از صدور فرمان مشروطیت گرفته، تا جنگ جهانی اول و بر تخت نشستن رضاشاه. این رویدادها ذهن حساس و آماده‌ی پروین اعتصامی را به شدت تحت تأثیر قرار دادند. شاید به همین دلیل است که ظلم‌ستیزی، مقابله با فقر، و توجه به عدالت اجتماعی از جمله مهم‌ترین درونمایه‌های اشعار پروین اعتصامی هستند.

از نظر سبک شعری و نقد ادبی، آثار پروین اعتصامی را می‌توان متأثر از درک بالای او از دو جریان ادبیات کهن فارسی و همچنین ادبیات غرب دانست. این درک هم‌زمان به پروین اعتصامی فرصت خلق اشعاری نو و متمایز با سایر شاعران هم‌عصرش می‌داد. به همین دلیل برخی از منتقدان، سبک شعری پروین اعتصامی را تحت تأثیر نوعی جریان تلفیقی و ترکیبی از اشعار کهن سنتی و دیدگاه‌های نو و تازه می‌دانند.

پروین اعتصامی از نگاه دیگران
یکی از افرادی که نسبت به اشعار پروین اعتصامی توجه مثبت داشت و حتی نوشتن مقدمه‌ی دیوان اشعار او را پذیرفت، ملک‌الشعرای بهار بود. علاقه‌ی ملک‌الشعرای بهار به اشعار پروین اعتصامی تا حدی‌ است که دیوان اشعار او را «گلدسته‌ای از ازهار نوشکفته» می‌داند.

علامه میرزا محمد قزوینی، شاعر و پژوهشگر ایرانی، قصاید پروین اعتصامی را هم‌ردیف قصاید ناصر خسرو می‌داند و برای توصیف پروین اعتصامی از القابی همچون «رابعه‌ی دهر» استفاده می‌کند.

در کتاب «با چراغ و آینه» از دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، از پروین اعتصامی با عنوان «مستقل‌ترین شاعر دوره‌ی شعر فارسی پس از مشروطیت» یاد شده است. دکتر شفیعی کدکنی حضور پروین اعتصامی را یکی از بزرگ‌ترین وقایع ادبی برای شعر فارسی می‌داند و معتقد است بسیاری از شاعران هم‌دوره‌ یا پس از پروین اعتصامی از سبک شعری او تأثیر گرفته‌اند.

حقایقی جالب درباره پروین اعتصامی
- پروین اعتصامی، چند سال پیش از مرگ، اقدام به سوزاندن بخشی از اشعار خود کرد و آن‌ها را برای همیشه از دیوان اشعارش حذف کرد.

- کتابداری یکی از فعالیت‌هایی بود که پروین اعتصامی به آن علاقه داشت و آن را تجربه کرد. او در سال 1315 به عنوان مدیر کتابخانه‌ی دانشسرای ملی مشغول به کار شد. مستندات روایت از این دارند که پروین با دقت و توجه بسیار به این کار می‌پرداخت و شاید هنوز هم بتوان کتاب‌هایی را از آن زمانِ کتابخانه پیدا کرد که پروین اعتصامی نقد یا نظری پشت جلدشان نوشته باشد.

- در سال 1315، مدال درجه سه‌ی لیاقت توسط دربار رضاشاه به پروین اعتصامی اهدا شد. این مدال که هر سال به فعالان فرهنگی و علمی تعلق می‌گرفت، نشانی از تقدیر دولت از خدمات علمی و فرهنگی این افراد داشت. اما پروین اعتصامی از پذیرفتن این مدال سر باز زد و به گفته‌ی خودش نتوانست این مدال را از دست استبداد بگیرد و جلو استبداد ایستادگی نکند. در همین زمان بود که او شعر «صائقه‌ی ما ستم اغنیاست» را سرود.