کتاب اهداف تربیت از دیدگاه اسلام

این کتاب برای درسهای «تعلیم و تربیت اسلامی» و «اخلاق و تربیت» در مقطع کارشناسی و درسهای «تربیت در قرآن» و تربیت در نهج‌البلاغه» و «تربیت در روایات» در مقطع کارشناسی ارشد تدوین شده است.

کتاب حاضر دومین جلد از مجموعه «درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی» است که حاوی طرح کلی «اهداف تربیت اسلامی» و مباحث مربوط به آن است. در جلد اول این مجموعه،‌تعریف تعلیم و تربیت، تاریخچه و موضوع آن بررسی شد و در این جلد اهداف تربیتی از دیدگاه اسلام مورد توجه قرار گرفته است نه اهدافی که در علوم تربیتی مطرح است. ویژگی کتاب حاضر این است که اهداف تربیت اسلامی به صورت جامع مطرح شده است؛ ثانیا در همه مباحث به منابع متقن و معتبر اسلامی و آیات و روایات استناد شده است.

بودن آنها و همچنین عینی یا ذهنی بودنشان بر گرفته از نگرش هستی شناختی فلاسفه است؛ زیرا تلقی شخص اندیشمند از ارزشها بستگی به فلسفه عمومی وی خواهد داشت. این تلقی، به تناسب در نگرشهای تربیتی تأثیر مستقیم دارد و تفاوت آرای ارزش شناختی فلاسفه، اثر غیر قابل انکاری بر تعیین اهداف تربیتی میگذارد به عنوان مثال، ارزشها در مکتب آرمان گرایی ایدئالیسم) ماهیتی مطلق و جاودانه و غیر قابل تغییر دارد که یا در وجود خدا یا در روح مطلق تجلی می یابد. در نظر آرمان گرا ارزشها و اخلاقیات، صورت مطلق دارند. خوبی حقیقت و زیبایی با حفظ جوهر ثابت خود از نسلی به نسل دیگر و از جامعه ای به جامعه دیگر انتقال پیدا میکنند و مفاهیمی هستند که بخشی از ماهیت واقعی جهان را نشان می دهند. انعکاس دیدگاه ایدئالیستی در فرایند تربیت آموزش ارزشهای ثابت و پایدار به شاگرد است. این آموزش متضمن ایجاد هماهنگی وجودی با کل بزرگ تر معنوی ای است که او بدان تعلق دارد. از سوی دیگر از دیدگاه عمل گرایی ارزشها نسبی هستند و اصول اخلاقی با تغییر فرهنگها و جامعه ها تغییر می یابند. این دید حاکی از این است که هیچ قانون و اصلی را نباید بدون توجه به اوضاع و احوالی که عمل در آن صورت می گیرد برای همه جهانیان الزام آور و کلی دانست. در این نظام بر خلاف ایدئالیسم، نباید قوانین کلی و غیر قابل تغییر را به کودک آموزش داد؛ بلکه او باید یاد بگیرد چگونه می تواند با توجه به بهترین نتایج مناسب ترین تصمیم را اخذ کند مدرسه باید درصدد ارائه و گسترش تجربیاتی باشد که فرد را برای یک زندگی خوب توانا میسازد آموزش و پرورش روندی است که باعث میشود شخص کنترل بیشتری بر اعمال خود پیدا کند و با نتایج اعمال خودش و دیگران آشنا شود بدین ترتیب بصیرت او عمق و وسعت می یابد و به وی امکان میدهد نتایج کارهایش را پیش بینی کند. اینک به برخی از مسائل ارزشی و ارتباط آنها با اهداف تعلیم و تربیت اشاره می کنیم الف) معیار و ریشه ارزشها چیست؟ فیلسوف به شمارش ارزشها و ضد ارزشها نمی پردازد، بلکه معیار آنها را بیان میکند؛ مثلاً میگوید ریشه ارزشمندی، اعتدال است و باید همه برنامه ها و اهداف تعلیم و تربیت را بدین سمت سوق داد.» از سوی دیگر، مکتب لذت انگاری ریشه ارزشمندی را لذت و احتراز از درد و رنج می داند و بنابراین، اهدافی را بر می گزیند که جهت آنها کسب لذت و دوری از درد و رنج است.