کتاب انسان از دیدگاه اسلام

این کتاب برای سه واحد درسی «انسان‌شناسی از دیدگاه اسلام»، در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته روان‌شناسی و مقطع کارشناسی رشته علوم تربیتی دانشگاهها تدوین شده است. امید است علاوه بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان و دانش‌پژوهان نیز از آن بهره‌مند شوند.

اهمیت و نقش اساسی مباحث انسانشناختی در علوم انسانی و اجتماعی از یک طرف و در نظر گرفتن دیدگاهها، باورداشتها و ارزشهای اسلام در مباحث نظری و عملی علوم اجتماعی و نظام تحقیقاتی جامعه اسلامی، به ویژه دیدگاههای انسانشناختی اسلام، از طرف دیگر ضرورت بررسی و کاوش این موضوعات را روشن می‌کند. در این راستا کتاب حاضر به عنوان پیش درآمدی به مباحث یاد شده در پنج فصل تدوین شده است. بخش پایانی کتاب شامل منابع فارسی و لاتین است.

 معمای بزرگ

ماهیت و جایگاه انسان شناسی

شناخت راز هستی و حقیقت انسان را میتوان دو محور اساسی تاملات و تفکرات و مجاهدت های علمی و عملی اندیشمندان عرفا و فلاسفه قلمداد کرد. در راه کشف این دو راز چه خردها که به کار گرفته نشده و چه جانها که به تعب در نیامده است. بسیاری نیک دریافته بودند که در شناخت انسان با پدیده ای همسان با سایر پدیده ها رو به رو نیستند بلکه با موجودی معمایی و ابهام آمیز مواجه اند و باور داشتند که انسان همچون کلاف سردرگمی است که با تلاشهای عملی متداول نمی توان به آسانی به حقیقت او پی برد. به على البته میتوان همچون حس گرایان افراطی چهره از واقعیت برگرداند و دیده بر بسیاری از حقایق انسانی و راز و رمزهای آن فرو بست و انسان را همچون ماشینی پیچیده و اندکی فراتر از حیوان دانست؛ و این چیزی جز مسخ حقیقت و قربانی کردن واقعیت انسان نیستن امام ماه دعوت به شناخت این موجود پنهان و پیچیده از اصلی ترین تعالیم بسیاری از ادیان و مکاتب فلسفی و عرفانی به شمار میآید تأکید فراوان ادیانی نظیر بودایی برهمایی و جوکیه بر ترک لذت جویی و مخالفت با هوای نفسانی و پرداختن به تزکیه و تهذیب نفس - صرف نظر از اختلاف روشها و برخی افراط ها - صحه گذاردن بر این واقعیت است که بدون پرداختن به نفس و درک دنیای درون رهایی...

مغز و جسم او واقع شده و نفس انسان قادر است که بدون استمداد از جسم او و در حالی که بدن کاملاً بیهوش است و ابزار طبیعی مشاهده و درک تعطیل است، از محیط خود شناخت و آگاهی داشته باشد. اولی اینبارداری ای باشه

(ج) رؤیاهای صادقه رؤیاهای صادقه تجاربی شخصی هستند که برای عده زیادی از انسانها در طول زندگی لااقل یک بار اتفاق افتاده است. این واقعیت که انسان در عالم رؤیا اموری را مشاهده میکند که ممکن است روزها یا ماه ها و حتی سال ها بعد ناظر تحقق یافتن آنها باشد هیچ گونه تحلیل مادی و فیزیکی ندارد. تبیین و تحلیل صحیح این حادثه جز به مدد اعتقاد به تجرد نفس انسانی مقدور نیست. رؤیای صادقه شعبه ای از الهام و شاهدی بر امکان اتصال روح انسان با عوالم برتر و غیب است.

یک به به هر تقدیر در این رؤیاها انسانها با حقایق و شناخت هایی روبه رو می شوند که جسم مادی در تحقق آنها فاقد هر گونه نقشی است. بنابراین، محور و فاعل عمل شناسایی و درک نفس انسان است نه مغز و اعصاب او و بدون وساطت و وجود که مغز و اعصاب نیز درک و شناخت ممکن است پس اصالت از آن روح آدمی است. این سه نمونه تجربی به طور یکسان در برهان عقلی بر اصالت روح کاربرد دارند؛ اما از جهت دیگر، تفاوت روشنی میان مثال اول (تله پاتی) و دو شاهد دیگر وجود دارد. تله پاتی تجربه ای است که با ضوابط دقیق علمی قابل بررسی و ارزیابی است، زیرا تکرار پذیر است و میتوان وقوع و صحت آن را به طور عمومی و برای همگان اثبات کرد اما رؤیاهای صادقه و آتوسکپی حوادثی هستند که بدون دخالت و خواست قبلی شخص اتفاق میافتند بنابراین امری اختیاری و تکرار پذیر نیستند و تحت آزمایش تجربی در نمی آیند.

این خصوصیت موجب میشود که از این دو نوع تجربه در عین اهمیت و کارآمدی، نتوان در مقیاس وسیع برای اثبات وجود نفس و اصالت آن استفاده کرد، بلکه فقط برای کسانی سودمند است که به گونه ای به تحقق این دو نوع تجربه اعتقاد داشته باشند، بر خلاف تله پاتی که مشاهده و بررسی آن برای همه امکان دارد.