کتاب تاریخ ایران قبل از اسلام بعد از اسلام عصر پهلوی

دوره ایران قبل از اسلام یا ایران قدیم را که تاریخ مختصر ایران تا انقراض ساسانیان است، حسن پیرنیا (مشیرالدوله) به رشته تحریر درآورده است. این بخش، از شکل جغرافیایی فلات ایران آغاز و با مطالبی درباره آمدن آریانها به فلات ایران، مذهب، اخلاق، خانواده، طبقات و شکل حکومتی آنها ادامه می یابد. مختصری از تاریخ ایلام، تاریخ آریانهای ایرانی، دوره و تمدن مادی، دوره اول پارسیها، قشون کشی اسکندر به ایران و انقراض سلسله هخامنشی، دوره مقدونی و یونانی (اسکندر و سلوکی ها)، دوره پارتیها، تمدن اشکانی، ساسانیان، نهضت عرب به طرف ایران، مذاهب دوره ساسانی از فصلهای بخش اول “تاریخ ایران” یعنی دوره قبل از اسلام است. دوره بعد از اسلام که از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه را دربر می گیرد تالیف عباس اقبال آشتیانی است که در بخش نخست از صدر اسلام تا مغول، شامل فصول ظهور اسلام، خلفای راشدین، خلفای اموی، خلافت بنی عباس و بخش دوم “تاریخ ایران پس از اسلام” شامل فصول طاهریان و علویان طبرستان، دیالمه آن زیار، دیالمه آل بویه، صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلاطین غور، سلاطین سلجوقی، اتابکان و خوارزمشاهیان است. قسمت بعدی از بخش “ایران بعد از اسلام” از تاریخ ایران قبل از صفویه آغاز و با فصول استیلای مغول، سیاست و آداب مغول، لشکرکشی هولاگو به ایران و انقراض خلافت عباسی، سلاطین مغول ایرانیان و سلطنت ایلخانان ادامه می یابد. اصل و نسب صفویه، سلطنت شاه عباس بزرگ، سلسله افشاریه، زندیه و قاجاریه و مشروطیت ایران از دیگر مطالب این فصل است.

منبع: ناشر کتاب

شکل جغرافیایی فلات ایران

مملکتی که ما آن را ایران می نامیم قسمت اعظم سرزمین وسیعی است که در جغرافيا موسوم به فلات ایران است. این مرز و بوم پهناور، شامل جلگه وسيع و بلندی است که از هر طرف کوههای بلند آن را احاطه دارد. در مشرق، سه رشته کوه متوازی که معروف به کوه های سلیمان است. در شمال کوههای البرز که مانند زنجیری از شرق به غرب امتداد یافته، این کوهها در غرب از کوه های ارمنستان جدا شده و از جنوب دریای خزر گذشته به واسطه کوه بابا به هندوگه پیوسته و این هم به هيمالايا بلند ترین کوه های عالم متصل است. در مغرب فلات کوههای کردستان یا زاگروس واقع است که از شمال به جنوب رفته و بعد به طرف جنوب و شرق برگشته به دریای عمان می رسد.

کوههای جنوب و مشرق از مواد آهکی است . در کوههای غربی نزدیک دریاچه اورمیه ۳ سنگ خارا نیز دیده می شود. بضی از کوه های شمال از مواد آتشفشانی ترکیب یافته یعنی مواد آنها از قعر زمین بیرون آمده، مانند دماوند در نزدیکی تهران و سبلان در آذربایجان، این آتشفشان ها، اکنون خاموش است.

اعلا درجہ بلندی فلات ایران در جنوب آن و سراشیبی فلات از جنوب به شمال است، زیرا در کرمان ارتفاع آن تقریبا ۱۶۰۰ متر است و حال آن که در مشهد از ۱۰۵۰ و در تبریز از ۱۲۰۰ تجاوز نمی کند.

مساحت فلات ایران دو میلیون و ششصد هزار کیلومتر مربع یا تقریبا پنجاه و پنج هزار فرسخ مربع می باشد. ایران امروزی از این مساحت دارای شصت و سه درصد یا تقریبا دو ثلث از كل است و آنچه باقی می ماند متعلق به ممالکی است مانند افغانستان و بلوچستان و غیره که در اثر حوادث تاریخی از اوایل قرن سیزدهم هجری متدرج از ایران جدا شده اند. آب و هوای فلات ایران خشک است بخصوص در قسمت مرکزی آنکه موسوم به کویر لوت و یکی از گرم ترین جاهای دنیا است. به استثنای گیلان و مازندران و سواحل خلیج پارس که بارندگی در آنجاها زیاد است در سایر نقاط ایران مجموع مقدار باران در عرض سال تقریبا از سه گره و نیم تا چهارگره و نیم تجاوز نمی کند . در شمال ایران بادهای باران آور زیاد می وزد ولی وقتی که به کوه های بلند البرز بر می خورد غالبا به طرف جنوب آن تجاوز نمی کند از این جهت در گیلان و مازندران بارندگی زیاد می شود در صورتی که صفحات جنوبی این کوه خشک است. بادهایی که در ایران می وزد از دو سمت است شمال غربی و جنوب شرقی اولی از اثر بادهای تند شمال امریکا است که از اقیانوس اطلس عبور کرده از راه دریای مغرب به شامات و آسیای صغیر می رسد و از آنجا به ایران و هند میگذرد دومی از اقیانوس هند تولید شده به طرف ایران می وزد. علت این که جهت این بادها تغییر نمی کند از این جاست که بادهای مذکور باید از دالان تنگ سلسله های جبال بگذرد و بدیهی است که کوهها جا و جهت عوض نمیکنند. در بعضی از قسمت های ایران بادها مانند باد ۱۲۰ روزه سیستان وزش منظم و تند دارد. در وسط فلات ایران کویری است که اهالی جنوبی آن را لوت می نامند و با وجود اینکه پست ترین قسمت فلات ایران است باز بلندیش به ۶۰۹ متر می رسد عبور از کویر برای کاروان ها از جهت با تلاقها و ریگ روان خطرناک می باشد. در فلات ایران رودی که قابل کشتی رانی باشد منحصر به کارون است. رود مزبور که از کوههای بختیاری شروع می شود در….

آب و هواى فلات ايران خشك است بخصوص در قسمت مركزى آن كه موسوم به كوير لوت و يكى از گرم‌ترين جاهاى دنيا است. به استثناى گيلان و مازندران و سواحل خليج‌پارس كه بارندگى در آنجاها زياد است در ساير نقاط ايران مجموع مقدار باران در عرض سال تقريبآ از سه گره و نيم تا چهار گره و نيم تجاوز نمى‌كند