کتاب روایت و کنش جمعی

کتاب روایت و کنش جمعی به این پرسش پاسخ می‌دهد که چرا فراخوان‌های اجتماعی و سیاسی به داستان نیاز دارند؟ در زمانه‌ای که فردگرایی پررنگ شده و در عین حال کنش جمعی و همگرایی برای بسیاری از اهداف انسان ضروری است، این که چگونه می‌توان کنش جمعی در راستای خیر عمومی را به راه انداخت و تداوم بخشید، سوال مهمی است؛ پرسشی که این کتاب نیز در تلاش برای پاسخ به آن است.

کتاب تلاشی فکری برای توضیح بهتر و جامع‌ترِ شیوه‌ گروه‌های انسانی برای غلبه بر موانع کنش جمعی‌ است؛ توضیحی مبتنی بر روایت و قصه. فردریک میر در این کتاب یافته‌های شاخه‌های مختلف علوم رفتاری و اجتماعی را در کنار مفاهیم و نظریه‌های جدید علوم سیاسی، اقتصاد و جامعه‌شناسی به کار می‌گیرد تا تصویر واضح‌تری از نقش محوری روایت در اندیشه‌، احساسات و رفتار انسانی ترسیم کند. حاصل تلاش او نقطه‌ شروعی است، برای نظریه‌پردازیِ روایت‌محور در حوزه‌های علوم اجتماعی و علوم سیاسی.

همه ما متوجه تغییراتی در شکل و ظاهر کنش‌های جمعی، اقبال مردم به انواع خاصی از همدلی، همکاری و رویگردانی‌شان از برخی کنش‌های جمعی دیگر شده‌ایم؛ نظیر این که چگونه بعد از یک فاجعه طبیعی، مردم برای کمک‌رسانی نقدی و غیرنقدی به یک شخص یا گروه اعتماد می‌کنند و به دعوت شخص و گروه دیگر بی‌اعتنا هستند.

کشور ما در مرحله گذار از روش ها و قالب‌های سنتی کنش جمعی برای تحقق خیر عمومی به روش‌ها و قالب‌های جدیدی است که دستیابی به خیرهای کلان‌تر و مهم تر را برای افراد ممکن می‌کند. ایجاد اعتماد در مخاطبانی که به قصه ما گوش می‌سپارند، در مقایسه با گذشته مسیر پر پیچ و خم بیشتری دارد، جدالی واقعی میان روایت‌ها رخ می‌دهد و بی شک بهترین قصه گو برنده رقابت خواهد بود.

میر در این کتاب، قصه‌گویی را نیروی حیات بخش سیاست می‌داند؛ چرا که هم سیاستمداران قصه می‌گویند، هم سازمان دهندگان و لابی‌گرها و هم مبارزان و رای‌دهندگان و معترضان.

کتاب در سه بخش و ۷ فصل سامان یافته است: بخش اول کنش جمعی، بخش دوم روایت ذهنی انگیزه و بخش سوم روایت و کنش جمعی.

بخش اول کتاب به مساله کنش جمعی و توضیحات صاحب‌نظران درباره شیوه‌های گروه‌های مختلف برای حل مساله پرداخته است. بخش دوم سراغ این بحث می‌رود که ما انسان‌ها تا چه حد حیوان قصه‌گو هستیم و تا چه حد با قصه‌هایی که می‌شنویم، برانگیخته می‌شویم. سومین بخش هم بررسی می‌کند که ابزار روایت چگونه به اجتماع قدرت می‌دهد کاری کنند که اعضایش در تحقق یک خیر جمعی حس نفع مشترک داشته باشند و همچنین چگونه به اجتماع کمک می‌کند، برای تحقق این خیر، بر دشواری‌های کنش جمعی غلبه کند.

نویسنده در فصل اول به این پرسش می‌پردازد که چگونه می‌توان برای اعضای اجتماع، نفع مشترک در یک خیر جمعی تعریف کرد؛ چرا که در یک کنش جمعی، اعضای گروه باید منفعتی مشترک در تحقق یک هدف داشته باشند.

کتاب در فصل چهارم با تعریف اجزای اساسی قصه شرح می‌دهد که چگونه می‌توان با آن معانی پیچیده را منتقل کرد و فهمید؛ چون محال است بتوانیم بدون قصه گفتن، بگوییم چه شخصی هستیم و قصه‌ها محرک کنش‌های ما هستند. قصه خوب می‌تواند ذهن افراد را تسخیر کند و به وجد بیاورد، باورها را تغییر دهد، منافع را تعریف کند و به کنش منجر شود.
موضوع سومین بخش، سه مساله اساسی معمای کنش جمعی برای تحقق خیر جمعی، شامل مفت‌سواری، خاطرجمعی و هماهنگی است؛ موضوعاتی که میر در فصل ۷ کتاب روایت را ابزار اساسی انسان برای حل آنها می‌داند. «مفت‌سواری» حکایت افرادی است که می‌خواهند بدون دادن هزینه در کنش‌های جمعی، تنها منافع این کنش‌ها را دریافت کنند. روشن است که برای حضور افراد در یک کنش جمعی، باید خاطر آن‌ها جمع شود و همچنین همه با هم هماهنگ باشند.

کتاب در پایان این تذکر را هم می‌دهد که روایت به همان اندازه که سودمند است و آن را می‌توان برای اقدامات جمعی و مفید به کار گرفت، نظیر آنچه لوترکینگ برای غلبه بر تفکیک نژادی به کار برد، می‌توان آن را در اهداف نادرست نیز به کار گرفت؛ کاری که هیتلر با آن، مردم آلمان را در کنش جمعی نازیسم بسیج کرد.