کتاب ساختار و موتیف های RNA و نقش آنها در تنظیم بیان ژن

خدای را سپاس که به آدمی توان تفکر و اندیشه داد، سپس به دستان او قدرت بخشید که هر آنچه اندیشه کرده را بر لوح بنگارد. کتاب حاضر نوشته ایست حاصل مطالعه نگارندگانی که هدفشان بر این بود که خطی بر کتاب قطور علم بیافزایند و سهمی هر چند بسیار اندک در ثبت منظومه بسیار باشکوه علم داشته باشند. در این نوشته در حد توان به بررسی و گردآوری اطلاعات در مورد انواع RNA مولکولی که به حق سزاوار شهرتش به عنوان آغاز گر حیات است پرداخته شده است. همچنین سعی بر این بوده که به ابعاد مختلف این مولکول از توالی های کوتاه تنظیمی تا توالی های بزرگتر RNA ژنومی و ویروسی پرداخته شود. در انتها، درباره ابزارها و چند روش مرسوم برای مطالعه این مولکول سخن گفته شده است. این اثر به اساتید و کاوندگان دانش در تمام ادوار از حکیمان ناشناس شهر سوخته تا بو علی سینا و از حکیم رازی تا پویندگان علم در دوران حاضر پیشکش میشود. امید است که نشر این برگ سبز تحفه درویش، زکات علمی باشد که اندوخته ایم.

ما همواره منتظر پیام ها، نظرات و ایده های خوانندگان در بهبود یا تصحیح این اثر هستیم.

عناصر تنظیم بیان ژن پس از فرایند رونویسی شناخته میشوند. این توالی ها که از ژنهای غیر که کننده نسخه برداری شده اند با ایجاد RNA دو رشته ای با ژنهای مهاجم و مهار بیان آنها، در مقابل انگل های داخلی و عوامل بیماریزای خارجی مقاومت ایجاد میکنند این قابلیت RNAهای کوچک و مداخله گر سبب شده که از آنها برای اهداف دارویی استفاده شود. آنها همچنین در بسیاری از میانکنش های مولکولی، مانند دفاع در مقابل ویروسها نقش دارند. miRNAها و siRNAهای فعال حدود ۲۲ نوکلئوتید طول دارند و به واسطه فعالیت نوکلئازی خانواده آنزیمهای RNase III مانند دایسر و دروشا از پیش سازهای بزرگ RNA دورشته ای به وجود می آیند. یکی از تفاوتهای میکرو RNAها و RNAها در بیوژنز و مراحل ساخت آنهاست. میکرو RNAها از برش پیش سازهای تک رشته ای به وجود می آیند. در حالی که siRNAها از برش RNAهای دورشته ای طویل که عمدتاً به وسیله DICER صورت می گیرد. به وجود می آیند. این تفاوت ها در شکل ۳۹ نشان داده شده است. تفاوت دیگر آنها به مکانیسم عملشان مربوط می شود به طوری که siRNA باعث تخریب RNA میگردد ولی miRNA بر روی پایداری RNA تأثیری نمی گذارد و فقط در سنتز پروتئین وقفه ایجاد میکند به نظر میرسد وجود چند جفت نشدگی در میانکنش بین میکرو RNA و mRNA از تخریب mRNA جلوگیری میکند (شکل ۱۰-۳)

میکرو RNAها و به خصوص RNA در شکل گیری هتروکروماتین تنظیم ترانسپوزون ها و پایداری ژنوم حائز اهمیت هستند. این پیش سازها دارای ساختارهای مکمل هستند که در اثر تاخوردگی بین آنها جفت باز تشکیل میشود میکرو RNAها در تمایز سلولهای خونساز موجود در مغز قرمز استخوان دخالت دارند. حذف قطعه 16-miR-15a/miR یا عدم بیان ژن آن در لنفوسیت های B انسان ارتباط مستقیمی با نوعی کم خونی مزمن دارد. بعضی از انواع میکرو RNAها در حشرات، گیاهان و پستانداران دارای نقشهای تنظیمی در بیان ژن القای آپوپتوز رشد و تکامل سلولهای عصبی و استرس اکسیداتیو هستان...

قبلا تصور می شد که RNA فقط به عنوان یک مولکول حد واسط در فرایند رونویسی و ترجمه نقش ایفا می کند. اما امروزه کشفیات جدید نشان دهنده نقش RNA و موتیف های متنوع آن در تنظیم بیان ژن میباشد. از طرف دیگر پیشرفت های گوناگون در عرصه علم پزشکی و فناوریهای زیستی درمان بیماری ها را در سطوح مولکولی ممکن ساخته است. بنابر این مطالعه ساختار و تنوع مولکولی ژنوم و فراورده های ژنومی که انواع RNA را شامل میشوند، حایز اهمیت بسیاری در عرصه تحقیقات و همچنین درمان بیماری ها می باشد.

کتاب حاضر در هشت فصل تدوین شده است و تلاش میکند مبانی ساختاری و مولکولی RNA را در سطوح مختلف شرح دهد. در این کتاب ساختار نقش و مکانیسم عمل هر یک از انواع RNA که شامل بیش از ۱۰ نوع RNA است در ابعاد مولکولی با رعایت جزئیات به تفصیل بیان شده است. در فصل های پایانی این کتاب مطالبی در مورد ابزارها و روشهای تعیین توالی RNA به همراه چندین نرم افزار جهت مطالعه RNA گنجانده شده است.

مطالعه این کتاب برای کلیه دانشجویان رشته زیست شناسی ژنتیک بیوشیمی پزشکی مولکولی بیوتکنولوژی پزشکی و تمامی کسانی که در حیطه ژنومیکس فعالیت میکنند، توصیه میشود.