کتاب منشور آزادی نگاه معاصر

هدف این کتاب در مقدمه توضیح داده شده است و در چند پاراگراف که پیش از یادداشتها می آیند از کسانی که بیش از همه به آنها مدیون ام قدردانی کرده ام. همه ی آن چه که باقی میماند تا در اینجا انجام دهم اعلام یک هشدار و ابلاغ یک پوزش است.

این کتاب عمدتاً به آن چیزی نمی پردازد که علم به ما می آموزد. هر چند قادر به نوشتنش نبودم اگر بیشتر عمرم را صرف مطالعه و پژوهش در علم اقتصاد نکرده بودم و اخيراً تلاش نکرده بودم تا از نتایج علوم اجتماعی دیگر آگاهی پیدا کنم ولی اینجا منحصراً به فکتها نمی پردازم و نیز خودم را به گزاره های علت و معلولی محدود نمیکنم هدف من به تصویر کشیدن یک آرمان است نشان دادن این که چگونه میتوان به آن آرمان دست یافت و توضیح این که تحقق آن در عمل به چه معناست. برای رسیدن به این هدف، بحث علمی یک وسیله است نه غایت من باور دارم که از دانسته هایم درباره ی جهانی که در آن زندگی میکنیم صادقانه استفاده کرده ام خواننده باید تصمیم بگیرد که آیا میخواهد ارزشهایی را بپذیرد که من آن دانش را در خدمت آنها به کار برده ام یا نه

پوزش من مربوط است به وضعیت خاصی که بر حسب آن تصمیم گرفته ام نتایج تلاش هایم را به خواننده عرضه کنم شاید هر چه این کار بلند پروازانه تر باشد به ناچار در اجرا نابسنده تر خواهد بود موضوع این کتاب آن قدر گسترده است که قوای ذهنی یک نفر هرگز نمیتواند به خوبی از عهده ی پرداختن به آن برآید بی تردید به زودی پی خواهم برد که می بایست این یا آن موضوع را به شکل بهتری بیان میکردم و نیز خواهم فهمید خطاهایی را مرتکب شده ام که اگر پشتکار بیشتری داشتم خودم میتوانستم آنها را تصحیح کنم.

معیار احترام بگذاریم حتی اگر مورد تأییدمان نباشد، بخشی از برداشت ما از ارزش شخصیت فردی است. این که ما چقدر برای شخصی دیگر ارزش قائل می شویم، لزوماً به این بستگی خواهد داشت که ارزشهای او کدام اند. اما باور به آزادی به این معنی ست که ما خودمان را قاضی نهایی ارزشهای کسی دیگر نمی دانیم. مادامی که او به قلمرو دیگران که به اندازه ی قلمرو خودش از آن حفاظت می شود تجاوز نکند، احساس نمی کنیم این حق را داریم که او را از تعقیب غایاتش که مورد تأییدمان نیستند

منع کنیم. جامعه ای که نمی پذیرد هر فرد ارزشهای خودش را دارد و حق دارد آنها را دنبال کند، نمی تواند برای شأن و حیثیت آن فرد احترام قائل شود و واقعاً نمی تواند آزادی را بشناسد. اما این نیز حقیقت دارد که در جامعه ی آزاد به هر کسی بر حسب نحوه ی استفاده اش از آزادی احترام گذاشته خواهد شد. اعتبار اخلاقی بدون آزادی بی معنی ست: «اگر هر عمل خیر یا شر انسان برای به دست آوردن مبلغی جزئی یا بنابر دستور و اجبار صورت می گرفت، فضیلت جزیک نام چه بود، نیکوکاری سزاوار چه ستایشی می شد و چطور میشد از وقار دادگری و پرهیزگاری قدردانی کرد؟ ۱۰) آزادی فرصتی است برای نیکوکاری اما صرفاً هنگامی چنین است که فرصتی هم برای بدکاری فراهم کند. این واقعیت که جامعه ی آزاد با موفقیت عمل میکند فقط اگر تا اندازه ای ارزشهای مشترک هدایت گر افراد باشند شاید پاسخ این پرسش است که چرا فلاسفه گاهی آزادی را کنشی مطابق با ارزشهای اخلاقی تعریف کرده اند. اما این تعریف آزادی انکار آن آزادی مورد نظر ماست آزادی عمل که شرط شایستگی

اخلاقی ست شامل آزادی برای انجام عمل نادرست نیز می شود: ما فقط زمانی کسی را نکوهش میکنیم که فرصت انتخاب دارد تنها هنگامی که پیروی از قواعد بر او تحمیل نشده، بل که صرفاً توصیه شده باشد.