کتاب برنامه ریزی کاربری اراضی شهری

مقدمه

تحقیقات مربوط به ساخت شهر در سال های اخیر نشان می دهد که بدون برنامه ریزی کاربری زمین نمی توان به الگوی بهینه زیست در شهرها دست یافت. تمام نظریه های شهرسازی همانند آرمان گرایی، فلسفه گرایی فرهنگ گرایی، کارکردگرایی، ساخت گرایی، مدرنیسم، پست مدرنیسم، نگرش های خاص و متفاوتی به  شناخت، مطالعه، برنامه ریزی، طراحی و ساخت شهر دارند.یکی جنبه های اصلی ساخت شهر، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری است، این مقوله  پس از جنگ جهانی دوم و به خصوص در دهه های اخیر و در پی نابسامانی ها، مسائل و مشکلات شهرها از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. امروزه، برنامه ریزی کاربری زمین شهری به مثابه اراضی شهری، به چگونگی استفاده و توزیع و حفاظت اراضی، ساماندهی مکانی – فضایی فعالیت ها و عملکرد ها، بر اساس خواست و نیازهای جامعه شهری می پردازد و انواع استفاده از زمین را مشخص می نماید. به بیان دیگر، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، بایستی مشکلات و مسائل شهرها را حل نموده و نوع مصرف زمین در شهر را در راستای ساماندهی فضایی - کالبدی و ساخت شهر مهیا نماید. این علم به حقوق مالکیت همراه با توسعه شهرها پرداخته و انواع فعالیت و خدمات را در ارتباط با مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی متناسب می نماید و از عرضه ثروت اندوزی جلوگیری کرده و نوعی آمایش انسانی و سلامت روان را در شهر برای شهروندان فراهم می نماید. در مجموع نظام و برنامه ریزی کاربری اراضی شهری به مثابه الگویی برای بهره برداری اراضی در شهر است. در این ارتباط کتاب حاضر تحت عنوان برنامه ریزی کاربری اراضی شهری در هفت فصل به شرح زیر مورد بررسی قرار خواهد گرفت:

در فصل اول، به تعاریف، مفاهیم، نظریه ها و کلیات برنامه ریزی کاربری اراضی شهری شامل تعاریف، مفاهیم، ماهیت، اهداف، نظریه ها، فرایند برنامه ریزی، انواع کاربری و معیارهای مکان یابی برنامه ریزی کاربری اراضی شهری پرداخته می شود.

در فصل دوم استانداردهای برنامه ریزی کاربری اراضی شهر، مبتنی بر تقسیمات کالبدی شهر شامل واحد مسکونی، کوچه کوی، یا واحد ،همسایگی محله، برزن، ناحیه و منطقه و در فرم های مختلف ارائه می گردد. همچنین در این فصل به سرانه، تراکم، تفکیک اراضی، نقشه های تقسیمات کالبدی و حریم و محدود اشاده می گردد.

در فصل سوم، منطقه بندی، شامل مقررات و آییت نامه ها، اهداف، مبانی و انواع منطقه بندی و طرح یک شهر نظامی مورد بررسی قرار می گیرد.

در فصل چهارم، مدل ها و روش های پیش بینی در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری مشتمل بر حدود سی و پنج مدل جمعیتی، مسکن، اشتغال، اقتصاد پایه ای، حمل و نقل شهری در قالب حل یک مسئله یا داده ارائه می گردد.

در فصل پنجم، به لحاظ کاربردی بودن کتاب سعی می شود، برنامه ریزی عملی کاربری اراضی یک شهر جدید نمونه(بینالود) انجام پذیرد.

در فصل ششم، برنامه ریزی کاربری اراضی شهر میناب، ارائه می گردد. در فصل هفتم، ضوابط و مقررات کاربری اراضی شهری تدوین می شود.

در کل امید است، کتاب حاضر که مورد تجدید نظر واقع شده و حاصل سال ها مطالعه، تدریس، تجربه و تحصص در دانشگاه و از سوی دیگر انجام و تهیه و تدوین طرح های جامعه شهری و طرح های ساختاری- راهبری( حدود شصت طرح) در مهندسین مشاور معمار و شهر سازی است، مورد بهره برداری استادان، صاحب نظران، علاقه مندان، دانشجویان و برنامه ریزان و دست اندرکاران دانشگاه ها، به خصوص رشته های جغرافیا، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، شهر سازی، برنامه ریزی شهری، طراحی شهری، معماری، عمران، برنامه ریزی منطقه ای، عمران منطقه ای، برنامه ریزی آمایش سرزمینی، منابع طبیعی و نهادها و سازمان ها و مهندسین مشاور مسول در انجام برنامه ریزی شهری و منطقه ای وانجام  و تهیه طرح های جامع قرار گیرد .

دکتر کرامت الله زیاری

استاد دانشگاه تهران