انواع کاغذ در چاپ کتاب در صنعت چاپ و نشر ایران

جنس کاغذی که برای کتاب استفاده می‌شود به‌علاوه در چاپ در تعیین قیمت انتشار کتاب هم حائز اهمیت است.

در این مقاله از ایده بوک به مبحث مهم جنس کاغذ کتاب پرداخته‌ایم.

کاغذی که در ایران برای انتشار کتاب از آن استفاده می‌شود انواع مختلفی دارد که در اینجا به این مسئله اشاره می‌کنیم.

1. کاغذهای کاهی و یا بازیافتی

به این کاغذها، کاغذ نخودی نیز می‌گویند. رنگ این کاغذها رنگ قهوه‌ای روشن تا کرم دارند. این کاغذها یا ضخیم هستند یا بسیار نازک. کاغذهایی که ضخیم هستند معمولاً از کاغذهای بازیافتی به‌دست‌آمده‌اند و کاغذهای نازک که ۶۰ گرمی هم به آن‌ها گفته می‌شود  (یک مترمربع از این کاغذ حدود ۶۰ گرم وزن دارد) همان کاغذهایی هستند که بیشتر به‌عنوان کاغذهای چرک‌نویس از آن‌ها استفاده می‌شد. این کاغذها به لحاظ زیست‌محیطی عالی هستند چون در تولید آن‌ها کمترین میزان درخت قطع می‌شود زیرا عمدتاً بازیافتی هستند و اگر هم بازیافتی نباشند از الیاف گیاهی مانند نیشکر و یا پنبه درست‌شده‌اند. این کاغذها کمترین آسیب را به چشم وارد می‌کنند زیرا که بازتاب نور از سطح این کاغذها بسیار پایین است.

2. کاغذهای سفید تحریر

عمده کتاب‌هایی که هم‌اکنون در بازار کتاب هستند از کاغذ سفید تحریر درست‌شده‌اند. این کاغذها به‌صورت ۷۰ یا ۸۰ گرمی وارد بازار می‌شوند و به لحاظ سایز نیز با سایزهای A3، A4، A5 و … می‌باشند. برای تولید این کاغذها عمدتاً می‌بایست درخت قطع شود و بازتاب نور نیز در این کاغذها بالاست که موجب اذیت چشم هم می‌شود.

3. کاغذهای گلاسه

برعکس دو نوع کاغذ مطرح‌شده قبل، این کاغذ عمدتاً برای طراحی جلد کتاب، کارت ویزیت، کاتالوگ، پوستر و … استفاده می‌شود. از این کاغذ برای صفحات کتاب استفاده نمی‌شود و همان‌طور که گفته شد عمدتاً برای جلد آن استفاده می‌شود. همین‌طور، بر روی این کاغذ نوشته زیادی وجود ندارد و اغلب برای مصارفی کاربرد دارد که نوشته کمی قرار است چاپ شود مانند جلد کتاب، یا پوستر و کاتالوگ. گرماژ این کاغذها ۱۱۰، ۱۳۵، ۱۷۰، ۲۰۰، ۳۰۰ گرم با توجه به نیاز مخاطب تهیه می‌شود. این کاغذ بیشترین بازتاب نور را دارند و بیشترین آسیب به چشم را در مقایسه با دو نوع دیگر می‌رسانند.

به لحاظ قیمت، کاغذ کاهی ارزان‌ترین قیمت را دارد و کاغذ گلاسه گران‌ترین است. کاغذ سفید تحریر یا سپید تحریر نیز قیمتی بینابین میان کاغذ کاهی و گلاسه دارد.

کاغذ بالکی

در کنار تمام انواع کاغذی که به آن اشاره کردیم نوع دیگری کاغذ به نام کاغذ بالکی که در ایران بانام‌های کاغذ سبک و کاغذ سبک‌بال نیز شناخته می‌شود وجود دارد که این روزها مورد استقبال انتشاراتی‌های بزرگ قرارگرفته است.

کاغذ بالکی برای مطالعه بهتر و راحت‌تر کتاب‌ها طراحی‌شده است و قیمت مناسبی هم در بازار دارند. معروف‌ترین کاغذ بالکی، از سوئد به کشور وارد می‌شود و به کاغذ بالکی سوئدی معروف هستند. این کاغذ در دو رنگ طبیعی کرم و توسی تولید می‌شود. کاغذ بالکی علاوه بر اینکه رنگ مناسبی برای مطالعه (رنگ چوب) دارد، برای سفید شدن کاغذ از مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود.

ضخامت کاغذ بالکی از کاغذهای عادی بیشتر است. فرآیند شیمیایی روی آن انجام نمی‌شود و به‌صورت مکانیکال تولید می‌شود. در نتیجه دوباره به چرخه طبیعت بازمی‌گردد و محیط‌زیست را آلوده نمی‌کند.. این کاغذهای معروف به کتاب سبز دارای نشان استاندارد محیط‌زیستی بین‌المللی (FSC) است. امکان کپی کردن کتاب از روی این کاغذ بسیار سخت است.

کاغذ بالکی علاوه بر چاپ کتاب، در موارد دیگری همچون چاپ اوراق اداری، پاکت، سربرگ و تبلیغات نیز کاربرد دارد. سطح این کاغذها صاف و بدون پرز است. جالب است که این نوع کاغذ از کپی کردن کتاب جلوگیری می‌کند.

در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا تنها از این نوع کاغذ استفاده می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد تقریباً ۱۰۰ درصد کتاب‌های رمان یا خطی روی کاغذ بالکی چاپ می‌شوند. رنگ زرد چوبی کتاب به همراه ضخامت زیاد آن درحالی‌که وزن پایینی دارد؛ باعث می‌شود از مطالعه لذت ببرید و حس خوشایندی داشته باشید.