کتاب با عین القضات و آیین فرافرقه ای سینا

عین القضات همدانی (۴۹۲ - ۵۲۵ ق) اندیشمندی سترگ است که علی رغم زندگی بسیار کوتاه سی و سه سال و دشواریهایی که مانع از پیشرفتهای فکری و نوآوری در عرصه معرفت بود از مرحله قشرگرایی به عرفان گرایی و از آن جا به مرحله خردگرایی رسید؛ و برترین نمونه های حقیقت پژوهی و مقابله با تعصبات دینی و دفاع از حقوق انسانها و صراحت و شجاعت در برابر زورمداران و تزویر پیشگان و خردستیزان را میتوان در آثار وی به وضوح نشان داد پرداختن به این همه و به سرنوشتی که او با گفته ها و نوشته هایش برای خویش رقم زد، مجالی بس فراخ میطلبد و ناگزیر به گزارشی فشرده در این باره در طی چند فصل کوتاه بسنده میکنم..

بر علما و عقلا و جهال و مجانين و یقین دانیم که در عصر ما اگر کسی گوید آسمان و زمین و ما بينهما موجود نیست هیچ کس را کرا نکند که گوش به این سخن کند تا بدان رسی که کسی در همه عالم این سخن باور دارد و به مذهب کند؛ تا بدان رسی که خلقی بسیار این به مذهب کنند و چندین هزار سال بماند در عالم و چون به تحقیق باز جویی سفسطه این مذهب است و می شنویم که در اعصار سالف قومی بوده اند که این مذهب داشته اند که گفتندی هیچ چیز موجود نیست تا بدان رسید که گفتندی تو نیستی و من نیستم و آسمان و زمین نیست و ما به حقیقت دانیم که اکنون در این عالم ما هیچ آدمی نیست که امکان این در خاطرش بگذرد تا بدان رسی که بیارد گفتن و نترسد که مردمان بر وی خندند و انگار که کسی این دعوی بکرد، آخر دانی که کسی این را باور نکند؛ و لابد اهل عالم بدین قایل خندند. و اگر از کل عالم یک کس یا دو کس وی را تصدیق کنند عجب بود، پس چندین هزار آدمی چون متبع او گردند و از این بیهده مذهبی برسازند و مذهب سوفسطاییان آنگه بادید (پدید) آید؟ و هر که این دعوی کرد دانیم که هیچ کس او را تصدیق نکرده بود؛ و به ضرورت گفته باشند که این مرد را عقل مانده نیست چه مردمان همه روزگار بر یک و تیره توانند بود در چنین معانی و چون می بینیم و در کتب میخوانیم که قومی بوده اند که این مذهب داشتندی و بر این مناظره کردند و خلقی بسیار بر این بوده اند..

عين القضات همدانی (۲۹۲-۵۲۵) علی رغم زندگی بسیار کوتاه و دشواریهایی که مانع از پیشرفت های فکری و نوآوری در عرصه معرفت بود از مرحله نشرگرایی به عرفان گرایی و از آنجا به مرحله خردگرایی رسید. برترین نمونه های حقیقت پژوهی و مقابله با تعصبات دینی و دفاع از حقوق انسانها و صراحت و شجاعت در برابر زورمداران و تزویر پیشگان و خردستیزان را میتوان در آثار وی به وضوح نشان داد.

در کتاب حاضر این اندیشه های عین القضات به عنوان آیین فرا فرقه ای معرفی شده و ضمن ارائه گزارشی فشرده از آن به سخنان برخی از اندیشمندان همدل پس از او تا زمان حاضر اشاره شده است.